GUNAZ.TV
GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ
Portuqaliya bəşəriyyətə zidd tarixinə görə kompensasiya ödəmək istəyir
Bayden növbəti dəfə “erməni soyqırımı” ifadəsindən istifadə edib
Türkiyə XİN 1915-ci il hadisələri ilə bağlı birtərəfli bəyanatları rədd edib
Buşehrdə onlarla sosial media fəalı həbs edilib
"Biz də Azərbaycanın komandasıyıq" Süngün Futbol Klubu
HƏMAS mülki sığınacaqlardan raket atır
Prezident İlham Əliyev: Biz ənənəvi tərəfdaşlarımızla, qardaş ölkələrlə münasibətləri inkişaf etdiririk
Kamala Harris: ABŞ İsraili İran qarşısında dəstəkləyəcək
Xankəndidə tələ partlayıcı qurğular aşkarlanıb
Qırğızıstan Ağdamda məktəb binası inşa edəcək
Sayın Qala şəhərinin girişində azərbaycanca qarşılama sözləri ləğv edilib
Cümə namazlarında iştirak edən yoxdur- Xaməneinin ofisinin nümayəndəsi
Fəht Təşkilatı HƏMAS-ı öldürmə və oğurluqda ittiham edib
Prezident İlham Əliyev tanınmış güneyli alim Şapur Ənsariyə medal verdi
ABŞ iranlı hakerlər barədə məlumat verənlərə mükafat təyin edib
Qırğızıstan Prezidenti Azərbaycana dövlət səfərinə gəlib
Vaşinqton 3 şəxs və 2 cəmiyyətə sanksiya tətbiq edib
İsrail İranın S-300 raketlərini məhv edib!
Şimali Koreyanın rəsmilərindən ibarət heyət İrana səfər edib
Argentina iran daxili işlər naziri Əhməd Vəhidinin həbsini tələb etdi
Estoniya İranın müvəqqəti işlər vəkilini XİN-ə çağırıb
ABŞ İrana yeni sanksiyalar tətbiq edib
İsrail Silahlı Qüvvələri “Hizbullah” Hava Qüvvələrinə bağlı iki terrorçunu məhv etdi
Urmuda hicaba görə qarşıdurma olub
Prezident İlham Əliyev: Biz dörd kənd məsələsini heç vaxt yaddan çıxarmamışıq
Azərbaycanla Ermənistan arasında ilk sərhəd dirəyi quraşdırılıb
Şərqi Azərbaycanda məktəblərin 30 faizi qəzalı vəziyyətdədir
“İdmançılara dəyər verilmir” - iranlı qapıçı
Rəsmi Bakı Qazaxıstanda Azərbaycan və Ermənistan XİN başçılarının görüşünə razılıq verib
Qrossi yenidən İranla bağlı xəbərdarlıq etdi
Azərbaycan sərhədçiləri İrandan narkotik keçirilməsinin qarşısını alıb
Şoyqu: Ukrayna müharibə başlayandan yarım milyon hərbçisini itirib
Türkiyə Prezidenti Ermənistana xəbərdarlıq edib: Fürsət qapıları həmişə açıq qalmır
Tehranda sosial media fəalları həbs edildi
Azərbaycan türkcəsindəki mətnləri "Onlayn" tərcümə edən proqram təqdim olunub
Ərəb olduğuna görə işlə təmin olunmur
İranda məcburi hicab qaydaları növbəti dəfə sərtləşdirilir
"Bayden İrana qarşı yeni neft sanksiyalarını icra etməyəcək"- Blumberq
Belçika: SEPAH terror təşkilatı elan edilsin
Güney Azərbaycanın şəhərlərində etiraz aksiyası keçirilib
Britaniya Ukraynaya tarixinin ən böyük maliyyə yardımını edəcək
Güneyli aktivistin mühakimə prosesi keçirilib
Avropa Birliyi ölkələri İranla bağlı razılaşdı
Mif (usturə)
Təxminən 70 min il öncədən ortaya çıxan uslu insan (Homo Sapiens) insan tarixində yeni bir başlanğıcın və insan evriminin (təkamül) yaranmasından xəbər verdi. Bioloji varlıqdan qopub, mədəniyyət və sosial topluluğa keçən insanlar, düşüncə və davranış qurallarını qapsayırdı.
Toplayıcı və ovçu insan topluluqları doğa olayları qarşısında gücsüz qaldıqları üzündən bütün məsələlərə özəlliklə doğa, evrən (kainat) və insanların necə və niyə yaranmasına yanıt vermək üçün mif düşüncə sistemini yaratmışlar.
Doğa üzrə başqa yaradıqlarla (mocudat) birgə yaşayan insan oğlu evrənin yüzlərcə oyunçularından birisi idi.
Türklərin mif baxışlarında hər şey canlı idi və hər şeyin ruhu və iyyəsi (yiyə) var idi.
Türklərin göy tanrı və qam (şaman) inanclarında, yer kürəsi evrəndə olan cismlər kimi devinfən (hərəkətli) idi. Onların anlayışlarında hansısa bir məkan, mərkəziyyət daşımırdı.
Çünki baxışları yer üzünə deyil göy üzünə doğru idi. Türk qam inanclarında ağac, su, daş, torpaq, dağ, göy, od və sairə şeylər başlanqıc və qutsal idilər və türk insanları onlarla danışıb, onlara sayqı göstərirdilər.
Əsli Kərəm və Məlik Məmməd nağıllarında dabuna tanıq (şahid) oluruq. Dədə Qorqud isə
Yerlu qara dağların yıqılmasun
kölgəlicə qaba ağacun kəsilməsun
deyərkən onlara olan sayqı və inanclardan xəbər verməkdədir.
Yaşam ağacı düşüncəsi onun başlanqıc dirilik və artım anlayışını sərgiləməkdədir. Oğuz xanın bir qadını göydən və işıqdan doğulur və o biri qadını isə su üzərində bitən ağacın içindən yaranmaqdadır.
Türklərdə olan doğa inanc və sevgisi onların əski dünya görüşlərində qabarıq şəkildə yansımaqdadır. O inancların izlərini hələdə dində, folklorda, inanclarda və incəsənətdə görə bilirik və onlar odlara, çırağa, pir ağaclarına və suya olan andlar kimi yaşamaqdadırlar.
Din
Yer kürəsinin neçə dərəcə qızması ilə artım və bolluq yaranmış və əkin üçün şərait yaranmışdır. 12 min il öncə yaranan əkin devrimi insan tarixində yeni bir səhifənin açılmasına nədən olmuşdur.
Dağlardakı köhül və mağaralardan dağ ətəyi, çay qıraqları və düzənliklərə enən insan topluluqları əkin sahələrini çoxaldıb daha da artmışlar.
Metal əldə etmək vasitəsilə yerləri dahada dərin şümlayıb əkin sahəsində artım yaradan insanlar, bir sıra heyvan növlərini əhliləşdirib, əkin sahəsində çalışdırb və maldarlığa addım atmışdır. Artıq doğa və heyvanlar insan oğlunun əlaltısı yaradıqlarına dönüşürdülər və insanlar doğada müsaxilə etməklə dahada güclənirdilər.
Əkin evriminin dəmir dönəmində (təxminən 3000) insan daha güclənib yerdə öz iradəsini sərgiləyir. Belə olan halda evrənin iki oyunçusu oyun oynayır başqaları isə sönükürlər.
İnsan və tanrı
Hərari demişkən insan tanrı ilə anlama yapır və evrənin ən üstün yaradığına çevrilir.
O dönəmdən yaranan dini inancların bir çoxunda doğa və evrən insan üçün yaranmasından və onun insan ixtiyarında olmasından söz gedir.
Montiskiyo deyir: Hər bir qural, törə və dini hökmlərin arxasında onları yaradan etnosun kültür və coğrafiyaları dayanmaqdadır. Belə olan halda türklər din dönəmində daha artıq milli zehniyyətlərini əldən verməyə doğru sürüklənmişlər.
Daha çox şüubiyyə düşüncə sistemindən yararlanan türk zehniyyəti hələdə bu çorlardan qurtarıb yaralarını sağalda bilməmişdir.
Modernitə
Us və bilim əsasında daha irəliləyən insan sənayeləşmə, şəhərləşməni yaradıb genişləndirdi və yeni dövlət biçimini yaratmaqla yeni bir dünyaya ayaq basdı. Bilim vasitəsilə dünyada daha çox rol oynayan insan artıq yeni dünyanın tək qalan oyunçusu idi.
Din dillərinin və ümmətlərinin içindən qopub dünyəvi dövlət-millətlər yaradan insan toplumları genəl iradələrini sərgiləmək üçün bir-birlərilə anlaşıb toplumsal anlaşmanı ortaya qoymuşlar. Güc dahada genəlləşirdi və demokratik sistemlər qurulurdu. Dünya özü daha hızla və geniş şəkildə dəyişirdi.
Modern dönəmdə daha güclənən batı, dünyanın bir çox yerlərini həmdə doğu dünyasını ələ keçirib torpaqlarını sömürməyə başlamışdı.
Qacar türk dönəmində baş verən modernitə axımlarının nümayəndələri bölgədə farsçılıq əsasında bir dövlət-millət biçiminin yaranmasını cızmışdılar. Türklərin yeni dünyada zəifləyib yenilmələri, Azərbaycan torpaqlarının parçalanıb bölünməsinə nədən olsa da, siyasi güclərinin itirilməsi üzündən modern dünyaya fars pəncərəsindən baxmağa məcbur qaldılar.
Yeni yaradılan bir farsçılıq biçimi, türklərin əriyib asimilə olmasına, milli mənliklərini itirməsinə və milli zehniyyətin korlanmasına nədən oldu.
Modern çağda yaranan düşüncə və ideologiyalar fars dil və kültürü vasitəsi və saldırısilə türk millətinin qafalarına yağdırıldı və beləliklə də yenidən dünyanın neçə yönlü zərbələri və çorları onları dahada öz illi varlıqlarından uzaqlaşdırmağa sarı apardı.
Sonuc
Milli zehniyyət və düşüncənin aydınlaşmasında, öncə hər bir evrənin inanc və düşüncə çorları bəlli olub tanınmalıdır və bilimsəl şəkildə gözdən keçirilib milli zehniyyətdən silinməlidir.
Sonra isə milli çıxarlar əsasında yaradılan düşüncə sistemi əski və çağdaş düşüncələrin yararlı və güclü yerlərinin tərkibindən oluşmalıdır.
Belə olduqda milli düşüncəmiz gələcəyimizə işıq saçıb, milli özgürlüyü sağlayacaqdır.
Siyamək Mirzayi
HƏMAS mülki sığınacaqlardan raket atır
Qırğızıstan Ağdamda məktəb binası inşa edəcək
Prezident İlham Əliyev tanınmış güneyli alim Şapur Ənsariyə medal verdi
İsrail İranın S-300 raketlərini məhv edib!
Azərbaycanla Ermənistan arasında ilk sərhəd dirəyi quraşdırılıb
Türkiyə Prezidenti Ermənistana xəbərdarlıq edib: Fürsət qapıları həmişə açıq qalmır
Azərbaycan türkcəsindəki mətnləri "Onlayn" tərcümə edən proqram təqdim olunub
İranda məcburi hicab qaydaları növbəti dəfə sərtləşdirilir
ABŞ Dövlət Departamenti İranda insan haqları ilə bağlı illik hesabatını yaydı
Krım türklərinin Tərcüman adlı televiziyası fəaliyyətə başlayıb
Təbrizdə Urmu gölü ilə bağlı posterlər yayıldı
"Bosniyada müsəlmanlara qarşı törədilənlər soyqırımı olmayıb" İranın səfiri
2 il ərzində ölkənin yoxsul təbəqəsinin sayı 8 milyon nəfər artıb
"Dünyada sabitliyə ən böyük hədə İrandır"- İsaq Herzoq
Prezident İlham Əliyev Rusiyaya işgüzar səfərə gedib
İran rejimi xeyrinə casusluqda şübhəli bilinən şəxs həbs edildi
Qəzvində sosial media fəalları həbs edilib
Paşinyan: Ermənistan və Azərbaycan ilk dəfə problemi masa arxasında həll edib
G7 İranı hədələdi: Rusiyaya silah vermə...
Azərbaycanın növbəti uğuru- Qazaxın 4 kəndi Azərbaycana qaytarılır
Milli fəallar istintaq idarəsinə çağırılıb
ABŞ İranın hərəkətləri əleyhinə qarşı "birgə strategiya" planı hazırlayır
İran səfiri yenə qırmızı xətdən danışdı
Sistan və Bəlucistanda zəlzələ olub
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb
Kemeron: İsrailin İranın hücumuna cavab vermək qərarı verdiyi aydındır
Dövlət Xidməti: Ermənilərin Xudavəng monastırında törətdikləri vandalizmlə bağlı lazımi addımlar atılacaq
Kreml: Rusiya sülhməramlı kontingentinin Qarabağdan çıxarılmasına başlanılıb
Hikmət Hacıyev: Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycandan vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi qərar qəbul edib
İran bölgə ölkələrini təhdid etməyi davam etdirir - Cəzalandırılacaqlar
İrana qarşı yeni sanksiyalara görə AB-nin sammiti çağırılacaq - AB liderləri bəyanat yaydı
Dörd azərbaycanlı fəalın dindirmə iclası keçirilib
Ağdamda yerləşən Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzinin fəaliyyəti dayandırılacaq
İsrailin hücumu mesaj idi: Biz daha pisini də edə bilərdik
İsrail niyə İsfahanı hədəf aldı?
İran yenədə "Şirin quyruğu"ndan danışdı
Azərbaycanın növbəti uğuru- Qazaxın 4 kəndi Azərbaycana qaytarılır
İsrail İrana hava zərbələri endirib