İRAN TELEKANALLARI BİZİ NECƏ GÖSTƏRİR?

Aa Aa

İRAN TELEKANALLARI BİZİ NECƏ GÖSTƏRİR? Qonşu ölkənin Azərbaycanda yayımlanan proqramlarında antiazərbaycan mövqeyi nümayiş etdirilir X.ƏFQANİ İran televiziyalarının ölkəmizdə yayımlanması Azərbaycan cəmiyyəti tərəfindən birmənalı qarşılanmır. İran rəsmil

Gunaz.tv

İRAN TELEKANALLARI BİZİ NECƏ GÖSTƏRİR? Qonşu ölkənin Azərbaycanda yayımlanan proqramlarında antiazərbaycan mövqeyi nümayiş etdirilir X.ƏFQANİ İran televiziyalarının ölkəmizdə yayımlanması Azərbaycan cəmiyyəti tərəfindən birmənalı qarşılanmır. İran rəsmiləri nə qədər bu yayımların siyasi motivlərini ört-basdır etməyə çalışsalar da, fakt ortadadır: İran telekanalları daha çox Azərbaycan ictimai mühitinə nüfuz etməyə və burada söz sahibi olmağa prioritet istiqamətlərdən biri kimi baxırlar. Bakıdan baxdıqda bəlkə də İran telekanallarının bu yöndəki səyləri o qədər də hiss edilmir. Amma İranla həmsərhəd rayonlarda bu telekanalların yayımına diqqət yetirdikdə "informasiya kimdədirsə, hakimiyyət ondadır" tezisinin həqiqətə çevrildiyinin şahidi olursan. Nə qədər qəribə olsa da, ölkəmizdə müstəqil informasiya vasitələrinin azlığı və dövlətin KİV-ə ciddi nəzarəti İran telekanallarının xeyrinə işləyən bir amilə çevrilib. Belə ki, Azərbaycan telekanallarının siyasi yüklü verilişlərinin birtərəfliliyi və ölkədəki siyasi-sosial problemlərin müzakirəsindən qaçmaları İran kanallarına bu yöndə açıq bazar verib. İnformasiya "aclığı" keçirən azərbaycanlılar üçün əsas alternativ informasiya məkanına çevrilən bu telekanallarda Azərbaycanda baş verən bütün siyasi hadisələr əks edilir və onların şərhi verilir. Əlbəttə ki, özlərinə məxsus şəkildə. İlk baxışda İrandan yayımlanan "Səhər" telekanalı və "Kompas" verilişi sadə azərbaycanlılar üçün (söhbət Şimali Azərbaycandan gedir) müstəqil telekanal təsiri bağışlaya bilər. Bəli, burada Azərbaycan televiziyalarının göstərə bilmədikləri faktlar, süjetlər, şərhlər verilir. Müxalifət qəzetləri oxunur, müxalif fikirli insanların səsi efirə verilir. Beləliklə, buranı müxalif fikirli insanlar üçün əla tribuna hesab etmək olar. "Kompas"da müxalifətin keçirdiyi aksiyalardan əhatəli reportajlara, onların müsahibələrinə baxmaq, müxtəlif mövqelərlə tanış olmaq mümkündür. Gəlin razılaşaq ki, hazırda Azərbaycanda müxalifət partiyalarının efirə çıxmaq imkanlarının olmadığı bir şəraitdə həm "Səhər", həm də "Kompas" siyasətçilər, həm də narazı elektorat üçün cəlbedici görünə bilər. Təsadüfi deyil ki, "Kompas" verilişi Cənub bölgəsindən tutmuş Muğana və digər yerlərə qədər auditoriya toplaya bilib. "Kompas"ın efirində dünyanın müxtəlif ölkələrindən - Almaniyadan, Rusiyadan, Norveçdən - siyasi səbəblər üzündən Azərbaycanı tərk etmiş həmvətənlərimizin zəngləri qəbul edilir. Onların isə Azərbaycandakı hazırkı üsul-idarəyə münasibətləri bəllidir. "Kompas" böyük məmnuniyyətlə onlara efir verir və bunu ustalıqla müstəqil informasiya siyasəti kimi təqdim edir. Lakin bu o qədər ustalıqla edilir ki, sadə Azərbaycan vətəndaşı öz ölkəsində nə baş verdiyini xarici dövlətin kanalında seyr etməklə özü də bilmədən bu yanlış şərhlərin qurbanına çevrilir. BƏS BU NECƏ BAŞ VERİR? İran telekanallarının hamısının antiazərbaycan mövqeyi tutduğunu deyə bilmərik. Amma burada xüsusi vurğunu "Səhər TV" və onun əsas silahı olan "Kompas" verilişi üzərində saxlamaq lazımdır. Azərbaycana qarşı aparılan efir siyasətinin əsas yükünü bu veriliş daşıyır. Burada Azərbaycandakı siyasi, sosial-iqtisadi problemlər bitdə-bitdə müzakirəyə çıxarılır, Bakı və ətraf rayonlarla canlı efir təşkil olunur, SMS-lər qəbul edilir. Canlı efirə qoşulan şəxslər açıq şəkildə öz mövqelərini bildirirlər. "Kompas", demək olar, bütün məsələlər barədə müzakirə açır: Azərbaycanda korrupsiya, işsizlik, sosial problemlər, təhsil, dini durum, neft və s. Verilişi hazırlayanların çox ayıq və savadlı şəxslər olduğu hiss edilir. Xüsusilə aparıcının mövzu ilə bağlı bilgiləri onun əsl "azərbaycanşünas" olduğunu deməyə əsas verir. Aparıcı Azərbaycandakı korrupsiyadan danışırsa, ölkəmizin bu sahədəki vəziyyəti, bununla bağlı beynəlxalq təşkilatların ciddi tənqidləri və rəqəmləri barədə son dərəcə tutarlı dəlilərlə çıxış edə bilir. Bunu "Kompas"ın harada "qurulması"nın açıq nümunəsi saymaq olar. Ölkəmizdə nəşr olunan aparıcı müxalifət və müstəqil qəzetlərin əksər yazıları efirdən hər gün oxunur. Lazım gəldikdə buna aid videosüjet də göstərilir. Son illərdə bu kanalda maraqlı bir tendensiya müşahidə edilməyə başlanıb. Əvvəl xəbərləri və qəzet yazılarını oxuyan aparıcılar əsasən Cənubi Azərbaycan ləhcəsində danışırdılarsa, bu gün artıq müəyyən qədər Şimali Azərbaycan ədəbi dili üstünlük təşkil etməyə başlayıb. Bu isə virtual təmasın yaradılmasına öz təsirini göstərib. Şimali Azərbaycanda baş verən hadisələr şərh olunarkən ilk baxışda elə təəssürat yaranır ki, İran telekanalı bizim halımıza acıyır və vəziyyətin düzəlməsində maraqlıdır. Amma diqqətlə müşahidə etdikdə bu şərh və yozumlarda seziləcək bir istehza hiss etmək olar. Məsələn, əgər ölkədə korrupsiyanın vəziyyəti ilə bağlı mövzu müzakirə edilirsə, aparıcı rəsmi Bakının ünvanına müəyyən atmacalı sözlər işlədir. Son günlərin aktual mövzusu - İrana nüvə texnologiyalarının Azərbaycan sərhədində saxlanması məsələsi artıq neçə vaxtdır "Kompas"ın diqqət mərkəzindədir. Azərbaycan hakimiyyətini açıq şəkildə hədələmə tonlu çıxışlar və münasibət sərgilənir. Amma belə hədələyici ton adətən İranla Azərbaycanın mövqelərinin kəskin şəkildə fərqləndiyi zamanlar üzə çıxır. Başqa vaxtlarda efir siyasəti bir qədər fərqli qurulur. Belə ki, bu televerilişlərdə əsas məqam aparıcının son dərəcə sakit və işgüzar şəkildə görünməsidir. Yəni efirdən heç vaxt Azərbaycanın əleyhinə açıq şəkildə təhqiredici ifadələr, emosional çıxışlar müşahidə edilmir. Əksinə, bütün şərhlər daha çox sadə tamaşaçılara elə tonda çatdırılır ki, sanki bütün problemlərin həllinin açarı elə "Kompas"ın və onun himayədarlarının əlindədir və ölkədəki bu problemləri həll etmək üçün onlara, sadəcə, müraciət etmək lazımdır. Digər tərəfdən, yayımlanan bütün verişilərin qayəsini Azərbaycanın vaxtı ilə İranın tərkibində olması barədə "çalınmış bayatı" təşkil edir. Buna bir növ "Ana İran" tezisi də demək olar. Məsələn, ötən ilin sonunda bu kanal 1989-cu ilin dekabrında Naxçıvanda və Astarada SSRİ - İran sərhədində dirəklərinin sökülməsi ilə bağlı nümayiş etdirdiyi verilişində həmin illərdə Azərbaycanda çəkilmiş kadrları, insanların sevincini, nisgildən ağlamalarını özünəməxsus şəkildə şərh edirdi. Şərhdən belə məlum olurdu ki, bütün sərhədlər ona görə sökülür, insanlar ona görə şadlanır və qəhərlənirmişlər ki, onlar "ana İrana qovuşmaq həsrətini" yaşayırmışlar. Digər nümunə: ötən verilişlərin birini "Kompas" Azərbaycanda rüşvət və korrupsiyaya həsr etmişdi. Burada əslində hamının bildiyi və hər gün rastlaşdığı faktlar açıqlanır və eyni zamanda canlı efir vasitəsilə Azərbaycan vətəndaşlarının mövqeyi dinlənilirdi. Verilişin məzmunundan belə anlaşıldı ki, Azərbaycanda azad sahibkarlıq və cəmiyyət formalaşa bilmir və burada beynəlxalq təsisatların da böyük günahı var. Əslində dolayı yolla vurğulanırdı ki, Azərbaycan böyük dövlətlər tərəfindən artıq "pay-püş" edilib və ona görə də burada normal dövlət qurmaq xülyadır. Kanalın beynəlxalq şərhlərinə gəlincə, burada əsas etibarı ilə ABŞ və onun müttəfiqləri tənqid olunur. Bölgədə İransız heç nə etməyin mümkün olmadığı aşılanır. Xüsusi ilə NATO-nun Cənubi Qafqazda fəaliyyəti kanalı qıcıqlandıran əsas məsələlərdən biridir. Bir neçə kəlmə də Azərbaycandakı daimi efir qonaqları barədə. Canlı efirə Bakıdan qoşulanlar əsas etibarı ilə İran təsirində olan siyasi partiya nümayəndələri və ictimai təşkilatların rəhbərləri olur. Burada ara-sıra aşağı ranqlı siyasətçilərin mövqeyini də eşitmək olar. Onu da qeyd edək ki, son zamanlar beynəlxalq təşkilatların Cənubi Azərbaycanda yaşayan soydaşlarımızla bağlı qəbul etdiyi bir sıra qətnamə və sənədlər İran televiziyalarını bu məsələdə bir qədər taktikanı dəyişməyə vadar edib. Belə ki, İranda yayımlanan bir sıra televiziyalarda müəyyən yumor proqramları, uşaqlar üçün nəzərdə tutulan tamaşalar və rəsmi xəbərlərin müəyyən bloku Azərbaycan dilində yayımlanır. Əgər tamaşa və yumor proqramlarında şirin cənub ləhcəsi üstünlük təşkil edirsə, bunu xəbərlər barədə demək olmaz. İran telekanallarının Azərbaycan dilində oxuduğu xəbərlərin dili çox qəlizdir və əsas etibarı ilə fars sözləri və fars qrammatik qaydalarına uyğun olaraq səslənir ki, bunu da təsadüfi hesab etmək olmaz. Mövzunu yekunlaşdırmazdan əvvəl qeyd edək ki, İranın ölkəmizin efir məkanına müdaxiləsini əslində Azərbaycan uğrunda gedən geosiyasi savaşın bir həlqəsi saymaq olar. Azərbaycan elektron KİV-i yalnız o zaman bu efir təcavüzünün qarşısına çıxa bilər ki, onun da "Kompas" kimi öz ölkəsinin - Azərbaycanın problemləri haqqında danışmaq imkanı olsun. Belə şərait olarsa, o zaman "Səhər" və "Kompas" öz məqsədlərinə yetişmək üçün alternativ məlumat almaq istəyən vətəndaşlarımızı qurbana çevirə bilməyəcək. .: Ayna :.