آخرین خبرها

از نظر تراکم جمعیت تا رشت جزء آذربایجان است + تحلیل آماری/ الچین یوسفی

۱۴۰۰.۰۷.۲۸, ۰۷:۳۶
از نظر تراکم جمعیت تا رشت جزء آذربایجان است + تحلیل آماری/ الچین یوسفی

Gunaz.tv

گیلان در مقایسه با سایر استان‌ها از گوناگوی و تنوع فرهنگی و زبانی بیشتری برخوردار است. تُرکان پس از گیلک‌ها، دومین اتنیک جمعیتی این استان را تشکیل می‌دهند [1]. بیشترین جمعیت تُرکان در نیمه شمالی این استان متمرکز هستند. سه شهر رشت، انزلی و آستارا به ترتیب پرجمعیت‌ترین شهر تُرک نشین گیلان فعلی است [2]. طبق آمار رسمی، بیش از 10 درصد از جمعیت رشت را تُرکان آذربایجانی تشکیل می‌دهند [3]. در تحقیقات اخیر این رقم را تا 25 درصد نیز تخمین زده می‌شود [4].

 

آمار دقیقی از کل جمعیت تُرکان بومی استان گیلان در دست نیست. با این حال جمعیت تُرکان بومی گیلان بدون در نظر گرفتن مهاجرین حدود 30 درصد تخمین زده می‌شود. کاظم دلخوش؛ نماینده صومعه‌سرا اخیرا اعلام کرده که "حداقل" 30 درصد از جمعیت بومی استان گیلان را " تُرکان آذربایجانی" تشکیل می‌دهند [5].

 

طبق آخرین سرشماری ایران در سال 1395، کل جمعیت استان گیلان 2.530.696 نفر است [3]. با در نظر گرفتن این حداقل 30 درصد، جمعیت بومی تُرکان آذربایجانی در گیلان 759.209 نفر خواهد بود. به این رقم می‌توان تعداد کارگران فصلی و مهاجرین موقت استان اردبیل را نیز افزود.

 

در تقسیم بندی‌های اجتماعی-اقتصادی ایران، از گیلان به عنوان یک استان توریستی نام برده می‌شود. الگوی جابجایی جمعیت ایران نیز نشان می‌دهد که این استان نه «مهاجر پذیر» است و نه «مهاجر فرست»[6]. اما شیب الگوی جابجایی جمعیتی گیلان متمایل به منفی (مهاجر فرست) است. در سال 1395 استان گیلان 3.5 درصد از جمعیت کل ایران را در خود جای داده است. این رقم در سال 1390 برابر با 4.1 درصد بود، لذا نسبت به سال 1390 به میزان 0.6 درصد کاهش داشته است [3].

 

به جزء قزوین و البرز، تمامی استان‌های آذربایجان جنوبی گرفتار معضل کاهش شدید جمعیت هستند، به عبارتی دیگر آذربایجانی جنوبی مهاجر فرست است. لاکن، تهران، یزد، اصفهان، سمنان و قم به ترتیب در اولویت مقصد مهاجرتی تُرکان آذربایجانی قرار دارند [6]. اغلب مهاجرت تُرکان به استان گیلان نیز از شهروندان شهرهای خلخال، گرمی، اردبیل، پارس آباد، زنجان و هشترود است[4].

 

به سخن دیگر، آمارهای رسمی نشان می‌دهند که تُرکان آذربایجان بیشتر به نواحی مرکزی جغرافیای ایران مهاجرت می‌کنند و گیلان در پذیرش مهاجرین تُرک آذربایجانی جایگاه قابل توجهی ندارد. لذا، آمار ارائه شده از سوی نماینده صومعه‌سرا را می‌توان به عنوان "حداقل" جمعیت بومی تُرکان آذربایجانی ساکن در گیلان (759.209 نفر) قابل لمس دانست. این آمار با در نظر گرفتن حداقل جمعیت صورت می‌گیرد. یقینا در حال نرمال جمعیت بومی تُرکان گیلان به مراتب بیشتر از رقم مذکور خواهد بود.

 

 

فارغ از اینکه تا بعد از انزلی جزو اراضی تاریخی آذربایجان جنوبی محسوب می‌شود، اگر جمعیت 759.209 نفری ترکان بومی گیلان را از جهت مقیاس تراکم در نظر بگیریم، نیمی از مساحت گیلان کنونی متعلق به تُرکان آذربایجانی است. درواقع با جمع کردن جمعیت 7 شهرستان آستارا، هشتپر، رضوانشهر، ماسال، صومعه سرا، فومن و انزلی، به عدد (جمعیت) 770.816 می‌رسیم [3]. این یعنی اگر حداقل 30 درصد از جمعیت استان گیلان آذربایجانی باشند از نظر تراکم جمعیت تا رشت جزو محل اسکان تُرکان آذربایجانی خواهد بود.

 

نکته قابل تامل در این است که هر هفت شهر نام برده شده در دوران حکومت ملی آذربایجان، جزو اراضی تحت کنترل دولت وقت آذربایجان بود. چراکه تمامی این شهرها جزو اراضی تاریخی تُرکان آذربایجانی به شمار می‌رود.

 

ذکر این نکته ضروری است که 54 درصد از جمعیت گیلان روستا ‌نشین هستند [3]. همچنین، بیشتر روستاهای گیلان در نیمه شمالی این استان واقع شده و هر چه از رشت به سمت آستارا حرکت می‌کنیم اتنیک جمعیتی کمتر دستخوش تغییر قرار گرفته است. به سخن دیگر، بیشترین تغییر در بافت اتنیکی گیلان مربوط به نیمه جنوبی گیلان و مابین رشت و لاهیجان است. امروزه نیز اکثر مراکز توریستی گیلان در نیمه جنوبی استان قرار گرفته که این موضوع نیز به نوبه خود یک سیاست نژادپرستانه علیه تُرکان است.

 

سیاست آسمیلاسیون و فارسیزه کردن ملت آذربایجان که بعد از سقوط امپراتوری تُرک قاجار آغاز شد، تا حدودی بر بافت جمعیتی آذربایجان جنوبی تاثیر گذاشته است. در هر هفت شهرستان آستارا، هشتپر، رضوانشهر، ماسال، صومعه سرا، فومن و انزلی، علیرغم جابجایی اتنیک در طول 94 سال گذشته، تُرکان در اکثریت قاطع هستند.

 

برای معرفی هویت تاریخی گیلان نگاهی مختصر به تاریخ جغرافیای آذربایجان کافیست. اسناد تاریخی چند دهه گذشته هر یک به نوعی ضمیمه بودن گیلان به اراضی آذربایجان جنوبی را اثبات می‌کنند. به عنوان مثال، طبق نقشه سال 1349 کل استان گیلان فعلی جزء زنگان (زنجان) بوده، یعنی اراضی آذربایجان جنوبی. در مقاطع مختلف تاریخ نیز از جمله امپراتوری تُرک صفویان، گیلان به دلیل فرهنگ و هویت آذربایجانی توسط حاکمان تُرک اداره می‌شده است. تُرکان آذربایجانی دارای قدمت طولانی در گیلان هستند. ﺣﻀﻮﺭ تُرکان ﺩﺭ گیلان ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺻﻔﻮﯾﺎﻥ ﻭ حتی ﺧﯿﻠﯽ ﻗﺒﻞ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﺴﺒﺖ داده می‌شود ﮐﻪ ﺑﺮﺭﺳﯽ این ﻣﻮﺿﻮﻉ بحث دیگری ﺍﺳﺖ.

 

در حال حاضر ﺟﻤﻌﯿﺖ تُرکان گیلان چه بومیان و چه مهاجرین، ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎﺭ، تبعیض نژادی و هجمه‌های ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اتنیک فارس و ﮔﯿﻠﮏ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ. به عنوان نمونه، تمامی برنامه‌های صداوسیمای گیلان به زبان فارسی و گیلکی است و تُرکان در صداوسیمای گیلان سهمی ندارند.

 

[1] : استانداری گیلان – درباره استان گیلان

[2]: سه شهر پرجمعیت تُرکان در گیلان – محمد محمودیان (گوناز تی وی)

[3] : مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران –سرشماری 1395

[4]: ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺯﻧﺪﮔﯽ تُرکان ﺷﻬﺮ رشت به تحقیق کیومرث اسلامی

[5]: حداقل 30 درصد از شهروندان گیلان "آذربایجانی" هستند – کاظم دلخوش (گوناز تی وی)

 [6]: الگوی جابجایی جمعیت ایران – مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران

 

گوناز تی وی - الچین یوسفی

 

Similar News

اخبار منتخب

Most Read