به گزارش "صفحه اطلاع رسانی عباس لسانی"، در ۲۲اردیبهشت۱۳۸۵، روزنامه ایران در ویژه‌نامه روزهای جمعه‌ خود در صفحهٔ کودک و نوجوان، کمیک‌استریپی با عنوان «چه کنیم که سوسک‌ها سوسکمان نکنند» منتشر کرد که در آن دربارهٔ چگونگی مقابله با سوسک‌ها در قالب دو شخصیت سوسک و یک پسر نوجوان پرداخته شده بود. در یکی از کاریکاتورهای منتشرشده‌ در این کمیک‌استریپ، سوسک در پاسخ به پسر نوجوان از کلمه تورکیِ «نَمَنَه» استفاده کرده بود. در متنی نیز که در کنار کاریکاتور و تحت‌عنوان «گفتمان» آمده بود اشارات مستقیم و غیرمستقیمی وجود داشت که در افکار عمومی ایران نسبت به تورک‌ها شنیده می‌شد. حتی در قسمتی از متن که در مورد دستور زبان و قواعد زبان سوسک‌ها صحبت می‌شد از مثال‌هایی استفاده شده بود که ویژه زبان تورکی است.

توهین نژادپرستانه روزنامه ایران، اولین توهین رسانه‌های ایرانی به تورک‌ها نبود. سابقه دیگرستیزی علیه تورک‌ها به دوران جنبش مشروطه بازمی‌گشت؛ توهین‌هایی که گاه‌وبی‌گاه بر زبان و قلم دولتمردان، سیاست‌مداران، رسانه‌ها و روشنفکران ایرانی جاری می‌شد؛ اما این‌بار جامعه مدنی آذربایجان به‌ویژه جنبش دانشجویی آن که پیش‌تر در سال ۱۳۷۴ و در واکنش به نظرسنجی توهین‌آمیز صداوسیما با موضوع تورک‌های ساکن در ایران، معترض دیگرستیزی و تکرار رفتارهای نژادپرستانه علیه ملت خود شده بودند، تصمیم به واکنشی متفاوت گرفتند؛ واکنشی از جنس انقلاب علیه نژادپرستی نهادنیه در ساختار فرهنگی و سیاسی ایران.

اعتراضات ضدنژادپرستی خرداد۱۳۸۵، از اواخر اردیبهشت از دانشگاه‌های ارومیه و تبریز شروع شد و سپس به سرعت به سایر دانشگاه‌ها و شهرهای آذربایجان کشیده شد. واکنش نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی به این اعتراضات به‌شدت خشن بود و به سرکوب خونین دانشجویان و مردم معترض منجر شد. اعتراضاتی که در آن حداقل ۱۲ نفر  به شهادت رسیدند. از این تعداد برخی به ضرب مستقیم گلوله نیروهای امنیتی و برخی دیگر پس از دستگیری و شکنجه در بازداشتگاه‌ها به قتل رسیدند. خونین‌ترین درگیری‌ این اعتراضات در شهر سولدوز در استان آذربایجان غربی به وقوع پیوست که درنتیجه آن چهار نفر جان خود را تقدیم راهی نمودند که مقصدی جز رهایی ملت تورک آذربایجان از اسارت نژاد پرستی نداشت.

پس از، بیش از دو هفته اعتراضات پیوسته در مناطق مختلف آذربایجان، خرداد خونین به پایان رسید؛ اما این واقعه تاثیری عمیق در افکار عمومی تورک‌ها گذاشت. به‌طوری‌که پس از گذشت ۱۷ سال هنوز در سالگرد این واقعه کاربران در فضای مجازی و همچنین فضای حقیقی و میدانی، هرسال بیش از سال گذشته به این واقعه می‌پردازند، مقالات و کتابچه‌های چاپ‌شده توسط فعالان مدنی به شکل گسترده در شهرهای آذربایجان توزیع می‌شود و مراسم بزرگداشت و سالگرد شهادت شهدای این قیام هر سال به‌رغم تدابیر شدید امنیتی و بازداشت‌های گسترده فعالین ملی- مدنی، بر سر مزار آنها برگزار می‌شود.

با این وجود، اعتراضات ضد نژادپرستی خرداد۱۳۸۵ به نقطعه عطفی در تاریخ مبارزات ملت بزرگ آذربایجان تبدیل شد؛ نقطه ورود نسل جدیدی از فعالین ملی- مدنی و سیاسی به بدنه حرکت ملی آذربایجان و عطفی که پس از گذشت ۱۷ سال کماکان می‌توان صدای برابری‌طلبی، مبارزه با راسیسم و نفی دیگرستیزی را از قلم، زبان و کُنش فعالین ملی- مدنی آذربایجان در تمامی عرصه ها شنید.

گرچه خرداد۱۳۸۵ کماکان از سوی سیاست‌مداران و روشنفکران ایرانی با نگاهی تقلیل‌گرایانه و سطحی تحلیل می‌شود؛ اما در واقع آنچه در خرداد۱۳۸۵ به وقوع پیوست، آغاز یک پایان بود، مانند جنبش حقوق مدنی سیاهپوستان در دهه ۶۰ میلادی در آمریکا و جنبش ضد آپارتاید در آفریقای جنوبی؛ مبارزه‌ای برای برابری و قیام علیه نژادپرستی.

چنانکه عباس لسانی فعال ملی -مدنی و سیاسی سرشناس آذربایجان در دفاعیات دادگاه‌اش در خصوص وقایع خرداد گفته است «ملت بزرگ آذربایجان آزاد خواهد شد زیرا حماسه بی بدیل خرداد ۸۵ بشارت از آن دارد ».

گوناز تی وی

E.Y