Contact Us

آخرین خبرها

قام، باخشی، اوزان، آشیق - دکتر توحید ملک زاده

۱۴۰۰.۱۱.۲۳, ۱۳:۲۴
قام، باخشی، اوزان، آشیق - دکتر توحید ملک زاده

Gunaz.tv

صنعت آشیقی یکی از قدیمی ترین هنرهای جهانی بوده که بی تردید عمر آن با عمر عنصر تورک برابری می کند. به عبارت دیگر در طی صفحات تاریخ هر کجا اثری از تورکان دیده می شود ردی از هنر آشیقی نیز دیده می شود.

 

در آثار پروتوتورکها نظیر ایلامی ها و دیگران ( پنج هزار سال قبل) مجسمه هایی از خنیاگران ساز بر سینه بدست آمده که اجداد آشیق های امروزین بودند.

 

قام‌ها اولین طبقه اجتماعی شناخته شده در میان تورکان بودند که عملکردی همچون آشیقهای امروزین داشتند وعلاوه بر هدایت مراسمات دینی اموری از قبیل طبابت و ریش سفیدی را نیز انجام می دادند. واژه قام در میان تورکان اویغور بعد از اسلام تنها به معنای جادوگر و سحرباز استفاده می شد و خبری از انجام امور مذهبی وجود ندارد.

 

باخشی ها یا باقسی ها نیز اجداد آشیقهای امروزین آذربایجان بودند که وظیفه شان همان وظایف قام ها بوده و در میان تورکمنها و تورکان آذربایجان ایفای نقش می کردند. تورکان قدیم از همان اوان زندگی به صورت جامعه متمرکز اسامی خود را به شکل اسامی جغرافیای ( توپونیم)، ائتنونیم ( طایفه و ملت)، هیدرونیم (اسامی دریاها و رودها) اورونیم (اسامی کوهها) به یادگار می گذاشتند که خوشبختانه در جای جای مناطق تورک نشین از جمله آذربایجان در اسامی روستاها متجلی است مانند روستای باخشی کندی در سلماس و یا مسجد حاجی باخشی در باکو. باخشی یا بخشی از اسامی رایج مناطق قره داغ آذربایجان و آذربایجان آنسوی ارس نیز می باشد. امروزه تورکان تورکمن نیز نوازندگان خود را باخشی می نامند که از اعتبار زیادی در میان مردم برخوردارند.

 

به تدریج همزمان با کلمه باخشی، واژه اوزان نیز به این هنرمندان اطلاق شد که از ریشه اوزoz\uz  می باشد به معنی هنرمند و استاد. از این کلمه امروزه کلمه اوزمان به یادگار مانده است. کلمه اوزان در روستای اوزان کندی اورمیه به یادگار مانده است.  انتقال شفاهی فرهنگ، ترویج ارزش‌ها و سنن فرهنگی از جمله وظایف این صنف بود. نقش این طبقه اجتماعی در کتاب دده قورقود به شکل واضحی دیده می شود: دده قورقود پیری است دانشمند که در تمام خیر و شر تورکان اوغوز حضور دارد و در عین حال قوپوزنوازی است که از غیب می داند. دده‌قورقود آیینه تمام‌نمای فرهنگ تورکان اوغوز است. در این‌باره می‌توان به روابط میان زن و شوهر، پسر و مادر و زن و نامزدش و نیز چگونگی نامگذاری میان آن‌ها به موارد زیر از خود متن دده‌قورقود اشاره کرد.

 

با عجین شدن تصوف و عشق علوی با صنعت اوزان خصوصا در دوره آق قویونلوها و صفویان به تدریج کلمه آشیق جایگزین باخشی و اوزان در آذربایجان گردید. اعتقاد به اسلام علوی کمک بسیاری به این دگردیسی کرد بطوریکه فقط تورکان آنادولو و آذربایجان به این دگردیسی تن داده و استفاده از لفظ آشیقی را بجای اوزان و باخشی انتخاب کردند حال اینکه هم نژادان تورکمنشان که معتقد به مذهب حنفی بودند بر استفاده از لفظ باخشی اصرار ورزیدند.

 

در سنت آشیقی شکل داستانها همچون کتاب دده قورقود هم بر پایه نظم است و هم بر پایه نظم. داستانهای شاه اسماعیل، آشیق قریب، کوراوغلو، اصلی کرم، آشیق والئح و دهها داستان طویل دیگر شکلهای امروزین داستانهای آشیقی است که در مراسمات مختلف نقل می گردد.در طی تاریخ آشیقهای زیادی نیز بر خزینه این هنر افزوده اند مانند: شاه اسماعیل، کوراوغلو، یونس امره، آشیق قوربانی، پیر سلطان ابدال، خسته قاسیم، آشیق عابباس توفارقانلی، آشیق علعسگر وآشیق درویش و آشیق دهقان از روستای ایگدیر اورمیه و دهها آشیق بنام دیگر.

 

علیرغم افول بسیار در ماهیت و اجرای این هنر، صنعت آشیقی با امیدی به آینده به حیات خود ادامه می دهد چرا که می داند تا زمانی که حتی یک تورک باشد هنر آشیقی نیز وجود خواهد داشت.

18 دی 1397

 

گوناز تی وی

SH.A

 

Keywords :

Similar News

اخبار منتخب

Most Read