بویوکلریمیز کیتابی، گوناز تی وی آراشدیرما مرکزی / ایکینجی بؤلوم: حسن زردابی

آخرین خبرها

بویوکلریمیز کیتابی، گوناز تی وی آراشدیرما مرکزی / ایکینجی بؤلوم: حسن زردابی

۱۴۰۰.۰۷.۲۸, ۰۷:۳۶

Gunaz.tv

گوناز تی وی: زاقافقازییادا یاشایان تاتارلارین دیلینین عثمانلی داکی رسمی دیلدن کؤکلو فرقیلی اولدوغونو"اعیددیا ائدن میرزه فتعلیدن فرقیلی اولاراق زردابی یازیردیر:"دوغرودو ، عوثمانلی دیلی بیزیم دیل ایله دوز گلمیر، امما اونلارین ائله تفاووتو یوخدور کی بیریندن اوبیرینه ترجومه ائتمک لازیم اولا"زردابی اساس فرقین عوثمانلی داکی رسمی و ادبی دیله عرب، فارس و باشقا دیللردن چوخلو الینما سوزلرین گیرمه سیله ایضاح ائدیر. بونونلا بئله، زردابی فارس دیلی و کولتورو عنعنه سینین هله آزربایجاندا یایغین اولدوغونو دا گورور و کینایه ایله یازیر:"اگرچی ایستانبولدا شهرینده موسلمانلار اوچون چوخ قزئت چاپ اولونور، امما اونلار عوثمانلی دیلینده اولدوغونا بیزیم اوچون ائله لذت ائلمز لاکین "اختر"قزئتی فارس دیلینده چاپ اولدوغونا و فارس دیلی بیزیم ویلایت لرده چوخ ایشلندینه ، اومیدواریق کی اونو بیزیم طرفلره گتیرن چوخ اولا.

اگر غیری مملکت لرین ساکین لری "اختر"قزئتینی گتیرتمک ایسته یه لر انلارا مصلحت ائدیریک کی اونو بیرباشا ایستانبولدان گتیرسین لر. زردابی نین عوثمانلییا عومومی عومومی موناسیبت ایده فرقیلی دیر. اونون هیچ بیر یازیسیندا عوثمانلی یا دوشمان، یا یاد لاقئید موناسیبت یوخدور.

گنج حسن بی اوخوموش کسیمین عومومی پریشانلیق حالیندا اولدوغو بیر دئوریده باشلادیغی یئنی اینانیلماز فایدالی ایشلریله اومود یاراتماغا چالیشدیر. و فداکار حایاتی ایله بونا نائیل اولدو. او تیفلیس گیمنازی یاسی و موسکووا یونیوئر سیتئتینی بیتیریب وطنه دوندوکدن سونرا بیر موددت موختلیف ایدارلرده کیچید مامور کیمی چالیشدیر. بو ایدارلردکی روشوت و حاقسیزلیق موحیطی اونو سیخدیغین دان باکی گیمنازییاسینا موعللیم دوزلدیر.

گنج حسن بیین یئرلی جمعییتین حایاتینا گتیردیی بیرینجی یئنی لیک و خیدمت آزربایجاندا ایلک خئیرییه جمعییتی نی یاراتماسیلا باغلی دیر.مکتبدن الدیغی معاشین یوخسول طلبه لره یاردیما یئتمه دینی گورن حسن بی قونشولارینین تجروبه سیندن چیخیش ائدرک تحصیل ساحه سینه یاردیم ائتمک اوچون خئیرییه جمعییتینین یارادیلماسی مسله سینی قالدیردی.

حسن بییه گورا خالقیلار اراسی حایات"زیندگانلیق گنجی"ایندن عبارتدیر و بو موباریزده اودوزان طرف اولماماق اوچون ایلک نوبه ده خالقین تحصیلیندکی باره ده وضیعتی دوزلتمک لازیمدیر. زردابینین تخمینلرینه گورا باکی گوبرنییاسیندا عومومی اهالینین (100مین) جمی 10مین ارمنی ایدی روسلار اونداندا ازیدیلار. امما گوبیرناداکی یگانه گیمنازیادا اوخویان 500 طلبه دن 250 -سی روس، 150-سی ارمنی 100-او ایسه موسلمانیدیر.

او یازیردیر:بیزیم ایله زینداگانلیق جنگی ائدن میللت لر علم تحصیل ائدیللر.اونا بیناعن گرک بیزده علم تحصیل ائدک کی اونلارا زیندگانلییق جنگینده قالیب اولماساغدا اونلارین برابرینده دایانیب دوراق.

یوخسا دولت و خوشگوذرانلیق اونلارین الینه کئچه جکدیر و بیزلر مروریله زیندگانلیق جنگینده مغلوب اولوب تلف اولاجاغیق....

ائی موسلمانلار هیچ مورووت دیریمی کی تامامام دونیا بیزیم قونشولاریمیز ایله بئله علم تحصیل ائتمه یه بئله سعی ائتسین لر کی زینداگانلیق جنگینده دوشمنه فاییق گلسین لر امما بیزلر اللاهدان بویوروق اغزیما قویروق دئییب دوراق؟

حسن بی خئیرییه جمعییتی نین نیظامنامه سینین حاضئیرلایاراق حاکیمییت اورگانلاریندان راضییلیق الا بیلدیر.او آزربایجانین چبشیدلی بولگه لرینی گزیب وارلی شخصیلری ایناندیراراق، اونلاردان توپلادیغی ایعانه لرله 1872-جی ایلده موسلمان شاگیردلره یاردیم جمعییتینی تاسیس ائتدیر.بیر نئچه اوشاق گیمنازییالارا اوخوماغا قبول ائدیلدیر. اونلارین بوتون احتییاجی جمعییت طرفیندن اودنیلدیر. حسن بی عاییله قوردوغدان سونرا همین اوشاقلاری اوز ائوینه الدی. بو کیچیک ائو-پانسییوندا 10 شاگیرد یئتیردیشدیر.

امما بو پانسییونو ساخلاماق چتینله شیردیر. جمعییت عوضوولری موختلیف بهانه لرله ایعانه لری وئرمکدن ایمتیناع ائدیر جمعییتین وسایطی ازالیردیر. حسن بی عوضوولوک حاققی اودمک ایسته مه ین لردن پولو آرتیق محکمه واسیطسیله (جمعییته عوضو اولدوغلاری واخت اوز دیللریندن اونلار یازیلی ایلتیزام وئرمیشدیلر) الماق مجبورییتینده قالمیشدیر.

حالبوکی قونشولارین خئیرییه جمعییت لری یوزلرله یوخسول طلبه نی اوخوداراق اونلارین هر جور ایحتییاجینی تامین ائتمک دیدیر. 1876-جی ایلده جمعییتین یالنیز 5 عوضوو قالمیشدیر اونلاریندا 3-او موسلمان دئییردیر.

گنج حسن بیین یئرلی جمعییتین حایاتینا گتیردییی ایکینجی یئنی لیک آزربایجاندا میللی تئاترین اساسینی قویماسیدیر. گیمنازییا موعللیمیلیی سئراسیندا آخوندزادنین پئسلرینین تاماشایا قویولماسینی تشکیل ائتدیر. "حاجی قارا"ایله باشلانان بو تاماشالار آزربایجان تورک تئاترینین یارانماسی دورو (1873) کیمی تاریخه کئچدی. بو تاماشالارموسلمان جمعییتینی عمللی-باشلی سیلکه لمیشدیر.میللی مدنییت ساحه سیندکی بو یئنی لیین طرفدارلاری حسن بییه مینتدارلیق ائدیردیلر. تئاترین علئیهینه چیخانلاردا واردیر و اونلار حسن بیی و امکداشلارینی اولدوجک لرینی بیلدیرمیشدیلر. امما بو تئاتر تاماشالاری داوام ائتدیکجه گنج ادیب لرین یئنی درام اثرلری یازمالارینا سیمبول اولدور.

موسلمان جمعییتینین اوز پروبلملرینه اعتیناسیز یاناشماسی و جهالتی حسن بی زردابینی جمعییت حایاتینا داها رادیکال تاثیر ائتمک ایمکانلارینی آراماق مجبورییتینده قویوب. جمعییته بیر باشا خیطاب ائتمک ایمکانی وئره بیلن، عینی دیلده دانیشان جمعییتی بیر یئرده توتا بیلن مطبوعاتین گرکلیینی درک ائدن حسن بی بیر قزئت تاسیس ائتمک فیکرینه دوشدو. سونرالار قزئت چیخارتماق ائحتییاجی حاققیندا حسن بی یازاجاق دیر:دویادا اتفاق اولماسا هیچ بیر جمعییت ایشی بینا توتماز. بیزیم سابیق جمعییتی خئیرییه بینا توتمادیغیندان تییاتر اوینانان اوتاق بوش قالدیغیندان اشیکار اولدوکی موسلمان قارداشلاریمیزی بیر یئرده جمع ائدیب زامانه یه مووافیق مکتب خانالار اچیدیریب، کوچه و بازارلاردا قالان اوشاقلاری اوخوتماق اولمایاجاق.

علم سیزده بو زاماندا دولانماق مومکون دئیل. علی الخصوص بیزیم یئرلرده قونشولاریمیز علم تحصیل ائدیب گونو-گوندن ایرلی گئدیب بیزیم الیمیزده اولان مولک-مالیمیزا صاحیب اولورلار و آز واختدان سونرا بیز اونلارا رنجبرلیک ائدیب اونلارین مالینی داشیماقدان اوترو کیره کئشلیک ائدجییک.بئله ده نه قاییرمالی؟ هرکسی چاغیررام گلمیر، گوستررم گورمور، دئیرم قانمیر، اخیردا گوردوم کی اونلاری هارایلاییب چاغیرماقدان اونلارا دئمکدن باشقا علاجیم یوخدور.

قازئت حاققیندا ایجازه نی یالنیز اوچ ایلدن سونرا الماق مومکون اولدو.اوزوده بو قازئت سیاسی ایستیقامتلی اولمامالی، یالنیز اکینچی لیکدن ، تصروفات ایشلریندن دانیشمالیدیر.رسمی عریضییه جاواب اولاراق سئنزور بیلدیرمیشدیکی گرک بو قازئتین مقاله لری یالنیز اهالینین معیشتین ایقتصادی و ان یاخین مولکو مسله لرینه عایید اولسون و دبدبه اولان سیاسی گوروش لرله و یاخود بوتون موعاصیر حایات قوروشولونو موذاکیره ائتمک جهدیلری ایله دولدورولماسین.بو محدود چرچیوده ایشیق اوزو گورمه سینه باخمایاراق "اکینچی"میللی حایاتین گوزگوسونه چئوریلدی. ایجتیماعی حایاتین موختلیف ساحه لری حاققیندا قزئتده اون لارلا کیچید یازیلار چاپ اولوندو.قازئت گوزگو اولماقلا قالمامیش، پروبلملرین حللینه یونلمیش ایددعالارلا چیخیش ائتمیشدیر.

آردی وار...

گوناز تی وی

H.K