GUNAZ.TV
صدای آزادی آذربایجان جنوبی
بازداشت عوامل تروریستی ایران در پاکستان
دیدار روسای پارلمان آذربایجان و ارمنستان
اسرائیل: سازمان ملل تاکنون اقدامی برای آزادی گروگانها در غزه انجام نداده است
فروش خانه به اتباع خارجی در ترکیه؛ شهروندان ایران در صدر
تنگ شدن مسیر مهاجرت غیرقانونی به اتحادیه اروپا؛ ۱۵ کشور خواستار برونسپاری پروندههای پناهندگی شدند
جولان "ساس" در زندان اوین
محل جدید سفارت آذربایجان در ایران مشخص شد
پاسخ وزارت امور خارجه آذربایجان به ادعاهای بیاساس فرانسه مبنی بر حمایت آذربایجان از استقلالطلبان کالدونیا
فاجعه زیستمحیطی در بیخ گوش تبریز
تیراختور آذربایجان جام حذفی را هم از دست داد
بیخبری از وضعیت و مکان نگهداری صیاد محمدیان
وزارت دفاع ترکیه: 931 تروریست طی عملیات پنجه-قفل تاکنون از پای در آمدهاند
ساس در زندان؛ شکنجه مضاعف، تهدید سلامت زندانیان و بیاعتنایی جمهوری اسلامی
افتتاح مرکز فرهنگی بینالمللی آذربایجان در جمهوری تورک قبرس شمالی
ایران هدف تحریمهای جدید نیوزیلند قرار گرفت
سوء قصد به نخستوزیر اسلواکی
سازمان اطلاعات آمریکا: روسیه، چین و ایران بزرگترین تهدید علیه انتخابات 2024 هستند
تکمیل اسکله شناور آمریکا برای کمک رسانی به غزه
اعتصاب غذای کارکنان بخش تولید پالایشگاه تبریز وارد شانزدهمین روز شد
شروع تغییر رنگ آب دریاچه ارومیه
حمایت گروه ابتکار باکو و ۱۴ جنبش مبارز برای استقلال در آخرین مستعمرات فرانسه
اعتراضات گسترده استقلالطلبان در کالدونیای جدید؛ فرانسه وضعیت اضطراری اعلام کرد
جمعآوری کتابهای ترکی از نمایشگاه کتاب تهران
سفر «استعلاجی» مولوی عبدالحمید به ترکیه
تأکید برندگان نوبل بر لزوم پاسخگو کردن حکومت ایران بهدلیل «استفاده ابزاری از اعدام»
اردن شبکه قاچاق تسلیحات ایران را خنثی کرد
تمدید قرار بازداشت دولت جعلی سابق قاراباغ
حمایت خامنه ای از یونانی ها در برابر عثمانی
مجلس ایران با تعطیلی شنبهها موافقت کرد
صیاد(اووچو) محمدیان در شهر کرج بازداشت شد
هلاکت فرمانده حزب الله در حمله پهپادی اسرائیل
اتحادیه اروپا تحریمهای ایران را به دلیل حمایت از جنگ اوکراین تشدید میکند
هشدار مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به ایران: تهدید به «تغییر سیاست هستهای» را متوقف کنید
پاشینیان: زمان امضای پیمان صلح با آذربایجان فرا رسیده است
شناسایی دو سایت آلاینده ارمنستان توسط دکتر بایبوردی که پسابهای خود را وارد رود آراز میکنند
اجرای «طرح نور» در اردبیل؛ برخورد قضایی با شماری از شهروندان همزمان با بازداشت ۴ تن
امضا توافق درباره انتقال گاز طبیعی ترکمنستان به ترکیه از مسیر آذربایجان و گرجستان
وزیر خارجه آذربایجان: توافق با ارمنستان باید بر مبتنی بر واقعیت باشد
جبرئیل پاک روح با تودیع وثیقه از زندان مرکزی تبریز آزاد شد
دولتهای عضو اتحادیه اروپا با سختگیری در سیاست مهاجرپذیری موافقت کردند
فرار 20 میلیارد دلار سرمایه از ایران طی 9 ماه
راه اندازی رشته تحصیلی «دکتری امربهمعروف و نهی از منکر»
پرزیدنت علی اف: زمان لغو گروه مینسک فرا رسیده است
امروز دوم اسفند ماه برابر با بیست و یکم فوریه، توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، به عنوان «روز جهانی زبان مادری» نامگذاری شده است که هدف از آن آگاهی بخشی در خصوص زبان های مادری و چالش های پیش روی آنها و راه کارهای حفظ و تقویت زبان های مادری در معرض آسیب پذیری و انقراض می باشد.
به باور یونسکو، در صورتیکه اقدامات لازم و فوری برای حفظ زبان های آسیب پذیر و در معرض خطر نابودی صورت نگیرد حدود نیمی از بیش از شش هزار زبان مورد تکلم امروزی در پایان سده جاری میلادی از میان خواهد رفت. در این بین،۲۵ زبان و گویش ایرانی از جمله زبانها و گویشهای ترکی خراسانی، اورامانی، تالشی، وفسی، آشتیانی و سمنانی هم در سطوح مختلف «در معرض خطر» انقراض قرار دارند.
اگر چه خطر انقراض، زبانهای عمده مادری غیرفارسی در ایران یعنی ترکی آذربایجانی، کردی، بلوچی و عربی را تهدید نمیکند ولی این زبانها، (بویژه زبان ترکی آذربایجانی که تمرکز اصلی این مقاله است) با آسیبها و چالشهای عمده ای روبرو هستند که در این مبحث کوتاه، به پنج مورد از آنها اشاره می شود:
یک – آب رفتن زبان ترکی و گسترش پدیده زبان فآذری
پدیده «زبان فآذری» (فارسی + آذری) به زبان ترکی آمیخته با واژگان و دستور زبان فارسی گفته می شود که از نظر شکل و محتوا تهی شده و بر اثر ترکیب مفرط و لجام گسیخته با زبان فارسی به شکل زبانی فاقد ساختار، قاعده و پویایی در آمده است. گسترش پدیده فآذری بویژه در میان جمعیتهای مهاجر به کلانشهرها، بزرگترین تهدید پیش روی زبان ترکی آذربایجانی است چرا که آن زبان را از درون تهی و گویشوران آن را به فراموشی تدریجی زبان مادری و جایگزینی آن با زبان غالب (فارسی) سوق می دهد. دو عامل در شکلگیری این پدیده نقشآفرینی کردهاند. نخست، رسانهها و بهویژه شبکههای تلویزیونی استانی که با تزریق غیرطبیعی و تعمدی واژگان و قواعد گرامری زبان فارسی در زبان ترکی، باعث گسترش زبان فآذری شدهاند و دوم، نظام آموزشی در مدارس که با عدم گنجاندن آموزش به زبان مادری و نهادینه کردن تبعیض زبانی، به گسترش این پدیده کمک کردهاند.
دو- تبعیض آموزشی و نازایی زبانی
وجود تبعیض نظاممند از قبیل ممنوعیت تدریس به زبان ترکی در مدارس و دانشگاهها، فقدان مراکز علمی، پژوهشی و فرهنگستان زبان ترکی آذربایجانی به همراه عواملی مانند فراموشی و رقیقتر شدن زبان مادری (پدیده فآذری) در روند انتقال شفاهی از یک نسل به نسل دیگر و عدم امکان معادلسازی و معادلیابی برای موضوعات، مفاهیم و اشیای جدید، میتواند آن زبان مادری را به زبانی نازا و ایستا تبدیل کند.
زبان پدیدهای پویا و زنده است و برای تداوم رشد و نمو طبیعی خود نیاز به زیست بوم مناسب خود دارد. مرگ تدریجی و یا دستکم ایستایی و نازایی زبانی، سرنوشت محتوم آن دسته از زبانهای مادری است که از سوی دولتها و جوامع مورد تبعیض و آپارتاید زبانی قرار گرفته و پویایی خود را از دست دادهاند. عدم انتقال نسلی و نازایی زبانی میتواند در یک بازه زمانی نسبتا طولانی، یک زبان را به گویش تبدیل کند و یا حتی منجر به مرگ تدریجی آن زبان شود. بطور نمونه، زبانهای مازنی و گیلکی دست کم در مناطق شهری در طی دهههای اخیر تبدیل به گویش و لهجه شدهاند که بر پایه تعاریف زبان شناسی، دیگر به سختی میتوان آنها را زبان نامید.
سه- نگاه کلیشهای و منفی به زبانهای مادری غیر فارسی
زبان ترکی دستاوردهای ادبی کم ندارد و شاعران و نویسندگان برجسته کشورهای ترک زبان مانند «چنگیز آیتماتوف»، «ناظم حکمت»، «صمد وورغون» و «بختیار وهاب زاده» در سطح جهانی خوش درخشیده اند تا جایی که «اورهان پاموک»، رمان نویس نام آشنای اهل ترکیه توانست در سال ۲۰۰۶جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کند.
با این همه، بر پایه گفتمان غالب برتریجویانه مقامات و نخبگان ایرانی، تصور میشود زبانهای مادری غیر فارسی از جمله ترکی آذربایجانی، ضعیف، فاقد پتانسیل، غیرعلمی و غیرادبی هستند. بطور مثال «دکتر جواد طباطبایی» در تابستان ۱۳۹۲ در گفتگویی با نشریه «مهرنامه» ضمن دفاع از تلاش دیگر کشورها در از میان بردن زبان های مادری، در مخالفت با آموزش به زبان های مادری و بویژه زبان ترکی آذربایجانی با لحن تحقیرآمیزی می گوید «مگر در زبان آذری چه منابع اساسی فرهنگ بشری وجود دارد که اینها میخواهند مدرسه آذری درست کنند.» و «دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی» در خرداد ماه سال جاری در سخنانی در کلاس درسش، ضمن ادعای «عدم توانایی زبانهای غیر فارسی در تولید ادبیات»، و ضمن منتسب کردن حق تدریس زبانهای مادری غیرفارسی به توطئه خارجیها بخصوص انگلیسیها با لحنی غیر ادیبانه گفت: «ش...شیدم به این فرهنگ ملی خودم که میراثش (تنها) چند تا ترانه و چی چی محلی است».
چهار- نگاه امنیتی به زبانهای مادری
در حالیکه تجربه کشورهای روا- مدار دارای نظام آموزشی چندزبانه حکایت از آن دارد که آموزش به زبان مادری به مثابه حق اولیه و طبیعی شهروندان، باعث بهبود در روند آموزش و یادگیری و همچین افزایش حس میهنپرستی و تعلق به کشور و بالعکس، هر گونه تبعیض فرهنگی-زبانی و قومی- نژادی موجب تشدید تمایلات واگرایانه و جداییطلبی می شود؛ در ایران عکس این وضعیت وجود دارد. بطوریکه هر گونه توجه و اهتمام به آموزش به زبان مادری، معادل تقویت واگرایی و نشانهای از جداییطلبی تلقی می شود. بطور نمونه، فرهنگستان زبان فارسی به ریاست آقای غلامعلی حداد عادل، موضوع آموزش به زبانهای مادری غیر فارسی را «توطئه خارجی» و «مغایر با امنیت ملی» کشور دانسته و بارها مخالفت خود را با آن اعلام کرده است. این نوع نگرش، یکی از موانع توجه به زبان مادری و آموزش به آن در مدارس است.
پنج- فقدان زبان و الفبای معیار و انشقاق زبانی
در کشورهای وسیعی مانند آمریکا، روسیه و چین نظام آموزشی و رسانههای سراسری، نقش مهمی در کم رنگ کردن لهجههای مختلف زبانهای انگلیسی، روسی و چینی و تقویت یک لهجه استاندارد برای زبانهای مادری ایفا کردند. در آذربایجان ایران اما عکس این موضوع را شاهد هستیم بطوریکه به علت نبود رسانه های حرفه ای، نظام آموزشی و الفبای استاندارد و یکسان به زبان ترکی، لهجه های مختلف زبان ترکی (بطور مثال ترکی قشقایی و ترکی خلجی) بعضا در درک و فهم یکدیگر دچار مشکل بوده و در حال تبدیل شدن به زبانهایی مجزا (زبان قشقایی و زبان خلجی) هستند.
در پایان، در راستای مقابله با چالشها و آسیبهای پیش روی زبانهای مادری غیرفارسی و از جمله ترکی آذربایجانی در ایران، تمرکززدایی و واگذاری مدیریت امور زبانی و فرهنگی و سیاست گذاریهای کلان زبانی به نیروهای کارشناس و بومی استانها و ایجاد فرهنگستان زبان ترکی آذربایجانی از جمله گامهایی است که می تواند به تقویت و احیای زبان مادری آن خطه کمک کند. بر این مبنا، تهیه محتوای آموزشی به این زبان در مدارس، جهت گیری شبکههای تلویزیونی استانی در راستای تقویت زبان مادری و تشویق گویشوران به کاربرد زبان ترکی آذربایجانی از جمله اقدامات ضروری است؛ ضرورتی که شوربختانه در ساختار سیاسی کنونی، ممکن و محتمل به نظر نمیرسد.
احمد هاشمی (کارمند پیشین وزارت خارجه ایران)
فاجعه زیستمحیطی در بیخ گوش تبریز
بیخبری از وضعیت و مکان نگهداری صیاد محمدیان
اعتصاب غذای کارکنان بخش تولید پالایشگاه تبریز وارد شانزدهمین روز شد
شروع تغییر رنگ آب دریاچه ارومیه
جمعآوری کتابهای ترکی از نمایشگاه کتاب تهران
شناسایی دو سایت آلاینده ارمنستان توسط دکتر بایبوردی که پسابهای خود را وارد رود آراز میکنند
اجرای «طرح نور» در اردبیل؛ برخورد قضایی با شماری از شهروندان همزمان با بازداشت ۴ تن
جبرئیل پاک روح با تودیع وثیقه از زندان مرکزی تبریز آزاد شد
مراسم باشکوه بزرگداشت مولانا فضولی در مشکینشهر (خیاو) برگزار شد
کتاب داستان «شاه اسماعیل و گلزار» روایت خراسان و آذربایجان منتشر شد
فرنگیس فتحی و اکرم کوخیان آزاد شدند
تحریف نام ترکی روستای «آغ بولاق» سلماس به کُردی
کشف یک گور مربوط به دوره عصر آهن در عملیات راهسازی اردبیل
مجموعه اکو کمپ «دورنا» در دامنه ساوالان به بهانه «عدم رعایت شئونات اسلامی» پلمب شد
نماینده کلیبر: درآمد سالانه ۸۰ هزار میلیارد تومانی معدن سونگون آذربایجان نصیب کرمان میشود
علی رضیزاده نادارلی با پایان مرخصی به زندان اوین بازگشت
فستیوال بین المللی موسیقی «خاری بولبول» در شوشا آغاز شد
فاضل وزیری فعال ترک قشقایی بازداشت شد
تاکید وزرای خارجه آذربایجان و ارمنستان بر سازنده بودن مذاکرات دو کشور در قزاقستان
گرافیتیست اسامی ممنوعه؛ مستندی از کارهای مرتضی پروین درخصوص ممنوعیت انتخاب اسامی تورکی کودکان
حمایت خامنه ای از یونانی ها در برابر عثمانی
اعتصاب غذای کارکنان بخش تولید پالایشگاه تبریز وارد شانزدهمین روز شد
پانفارسها و ایرانشهریها نگران از آزادی قاراباغ...! /«حسن راشدی»
تجمع مخالفان عادیسازی روابط ارمنستان با آذربایجان
فستیوال بین المللی موسیقی «خاری بولبول» در شوشا آغاز شد
تحریف نام ترکی روستای «آغ بولاق» سلماس به کُردی
چرا کتاب (دیوان لغات الترک) اثر محمود کاشغری(کاشغرلی محمود) برای ما ترکان مهم است؟ به مناسبت اعلان سال ۲۰۲۴ به عنوان سال کتاب فوق - دکتر توحید ملک زاده
سفر «استعلاجی» مولوی عبدالحمید به ترکیه
آندرانیک یکصد سال قبل و مخالفان امروزین پاشینیان - دکتر توحید ملک زاده
گسترش تظاهرات علیه پاشینیان در ارمنستان️
جمعآوری کتابهای ترکی از نمایشگاه کتاب تهران
وزیر دفاع ترکیه: موضع ایران در قبال گروه تروریستی پ.ک.ک قابل قبول نیست
پرزیدنت علی اف: زمان لغو گروه مینسک فرا رسیده است
پاشینیان: زمان امضای پیمان صلح با آذربایجان فرا رسیده است
قرارداد ۱۳ میلیارد دلاری پنتاگون برای هواپیمای جدید «روز قیامت»
شروع تغییر رنگ آب دریاچه ارومیه
مراسم باشکوه بزرگداشت مولانا فضولی در مشکینشهر (خیاو) برگزار شد
مامورین امنیتی پس از شکسن شیشه های منزل؛ فرنگیس فتحی و اکرم کوخیان در شهر ملکان را بازداشت کرده اند