به همت محقق آذربایجانی کاملترین دیوان ترکی «نوایی» برای اولین بار در ایران منتشر شد

آخرین خبرها

به همت محقق آذربایجانی کاملترین دیوان ترکی «نوایی» برای اولین بار در ایران منتشر شد

۱۴۰۲.۰۶.۱۵, ۰۹:۳۰

به همت محقق آذربایجانی دیوان ترکی چهار جلدی خزائن المعانی اثر امیر علی‌شیر نوایی برای اولین بار در ایران به چاپ رسید.

Gunaz.tv

دیوان گران‌بهای نوایی در ۴ جلد با تلاش های ۳ ساله غلامرضا رزمی به چاپ رسید که در کنار این دیوان یک کتاب ارزشمند نیز توسط غلامرضا رزمی با همکاری دکتر ارگین افشار تالیف و نوشته شد و هم اکنون در پیش فروش قرار گرفته است‌.

غلامرضا رزمی، در گفتگو با آذرانجمن در خصوص مراحل تألیف و انتشار دیوان امیر علی‌شیر نوایی توضیح می دهد: با آثار امیر علی‌شیر نوایی در سال ۱۳۹۱ با هدیه ای ارزشمند از طرف محقق ترکیه ای که از آثار ۳۰ گانه Agah Levend Sırrı را در سال ۱۹۶۶ در چهار جلد کتاب در ترکیه چاپ کرده بود آشنا شدم. اما مشغله زندگی اجازه نداده بود در آثار وی غور کنم که مدتی مراحل تالیف و انتشار این مثنوی به تاخیر افتاد اما می‌توان گفت ایام کرونا که توفیق اجباری خانه‌نشین شدن را نصیب مردم کرد، فرصت مغتنمی بود تا این آثار را مطالعه کنم.

وی می‌افزاید: آگاه لوند سیرری کلا ۱۸۱ غزل را از مجموع دیوان‌های چهارگانه نوایی برگزیده بود و من هم ابتدا قصدم انتشار این غزل‌ها بود. اما وقتی فهمیدم نوایی چهار دیوان ترکی دارد که علاوه بر قالب‌های دیگری چون مثنوی و رباعی و مخمس و … نزدیک به ۲۹۰۰ قطعه غزل دارد، تصمیم گرفتم هر چهار دیوان را تصحیح کنم.

وی ادامه می‌کند: فرمت PDF نسخ خطی متعددی را از کتابخانه‌های پاریس و استانبول تا لنینگراد و تبریز تهیه کردم و در طول ۳۰ ماه با روزی حداقل ۱۵ الی ۱۶ ساعت کار چهار دیوان وی را تصحیح کردم. در این تصحیح از راهنمایی‌های علمی دو استاد دکتر سیامک حسینعلی زاده (ارگین افشار) و جمشید علیزاده نیز نهایت بهره را بردم.

غلامرضا رزمی، پژوهشگر ادبی عنوان می‌کند: نوایی چهار دیوان ترکی به نامهای «غرائب الصغر» (اشعار دوره نوجوانی وی از ۷ تا ۲۰ سالگی ) «نوادر الشباب» (اشعار دوره جوانی وی از ۲۰ تا ۳۵ سالگی) «بدایع الوسط» (اشعار دوره میانسالی وی از ۳۵ تا ۴۵ سالگی ) «فوائد الکبر» (اشعار دوره بزرگسالی وی از ۴۵ تا ۶۰ سالگی) که مجموعا به دیوان خزائن المعانی شهرت دارد سروده است. علاوه بر اینها دارای دیوانی فارسی به نام دیوان فانی نیز توسط وی نوشته شده که چند دهه قبل تصحیح و منتشر شده است.

رزمی با بیان اینکه نوایی در قرن نهم میلادی در هرات می‌زیست گفت: نوایی مشاور و دوست و برادر رضاعی سلطان حسین بایقرا از آخرین پادشاهان تیموریان بود. از نوایی به بعنوان بزرگترین شخصیت ادبی تاریخ ترکان نامبرده می شود. او به تنهایی ۳۰ اثر فاخر خلق کرده که ۲۸ اثر آن به زبان ترکی است.

وی می‌گوید: علاوه بر دیوان های چهارگانه ترکی خمسه ترکی در پیروی از نظامی دارد که شامل پنج منظومه به نامهای «حیرت الابرار، فرهاد و شیرین، لیلی و مجنون، سبعۀ سیاره و سد اسکندری» می باشد و جز شاهکارهای ادبیات ترکی است و آثار دیگر که در مجلد اول مجموعه حاضر بدان پرداخته شده است.

وی در خصوص سبک اشعار او بیان می‌کند: اشعار نوایی طیف وسیعی از مضامین عاشقانه، عارفانه، اجتماعی، اخلاقی و … را در بر می‌گیرد. آثار وی به زبان ترکی جغتایی است که اندک تفاوتی با ترکی آذربایجانی دارد اما در تصحیح حاضر آن را با زبان ترکی آذربایجانی نیز متناسب‌سازی کرده‌ایم.

وی تشریح می‌کند: نوایی را نمی توان منحصر به سبک خاصی دانست بلکه خود دارای سبک منحصر به فردی است. یعنی هم مولفه‌های سبکهای پیشین را در وی می توان دید و هم مؤلفه‌های جدید. اما در بیان خلاقیت شاعری وی همین بس که دو شاعر بزرگ بعد از وی یعنی فضولی و صائب تبریزی دنباله‌روی او بوده‌اند و صائب سبکی را که به سهو سبک هندی نامیده می‌شود از نوایی اخذ و در شعر فارسی پیاده کرده است.

وی در جلد اول این مجموعه پنج جلدی با دید انتقادی به سبک موسوم به هندی پرداخته که در این خصوص می‌گوید: با مستندات و دلایل ثابت کرده ام که این سبک مختص شعر ترکی است که نوایی قله آن است و در دوره تیموریان و با حمایت حاکمان و شاهزادگان و علمای تیموری ایجاد شده است و باید آن را سبک تیموری نام نهاد. بخش اعظم این سبک مبتنی بر مضمون‌سازی و معادله سازیست که مؤلفه‌های اصلی سبک موسوم به هندی نیز همین است.

وی اظهار می‌کند: به جز دیوان نوادر الشباب که به علت عدم دسترسی مصحح آن به نسخ کامل و صحیح بصورت ناقص و دارای اشتباهات زیاد در ایران قبلاً چاپ شده است، هیچ دیوانی از دیوانهای ترکی وی تا کنون در ایران منتشر نشده است و می توان گفت این دیوان‌ها برای اولین بار در ایران منتشر می شود.

وی با بیان اینکه آثار نوایی جزو ستونهای اصلی زبان و ادبیات ترکی محسوب می شوند تاکید می‌کند: بطور قطع می توان گفت اگر نوایی نبود زبان ترکی بصورت امروزی نبود و از فضولی و صائب تبریزی هم بدین صورت که الان شناخته شده هستند، خبری نبود.

وی خاطرنشان می کند: نوایی همان اهمیتی را برای ترکان داشته که حافظ برای فارسی‌زبانان دارد. بر هر علاقمند به زبان ترکی واجب است نسخه ای از دیوان های وی را در خانه اش داشته باشد تا با داشته‌ها و گنجینه‌های فاخر ادبی خود آشنا شود. همچنین آثار نوایی بخش مهمی از تاریخ زبان و ادبیات ترکی را تشکیل می دهد و مطالعه آثار وی برای محققان زبان و ادبیات ترکی و حتی فارسی نیز خالی از فایده نخواهد بود. همچنین نزدیک به ۳۰۰۰ غزل وی می تواند دستمایه موسیقی کلاسیک (موغام) ترکی باشد که تنوعی در اشعار خوانده شده در موغام نیز ایجاد شود.

وی در خصوص دیوان نوایی توضیح می‌دهد: مجموعه منتشر شده شامل یک جلد تألیف با همکاری دکتر ارگین افشار می باشد که شامل زندگی نوایی، آثار و خلاقیت ادبی وی می باشد و در این جلد نظریه ادبی سبک تیموری را نیز ارائه داده ام. چهار جلد دیگر دیوان‌های چهارگانه ترکی نوایی می باشد که به روش انتقادی تصحیح شده و لغات و ابیات مشکل آن نیز در قالب تحشیه نویسی تشریح شده است.

گونازتی‌وی

SH.A