“Milyonlarla insanın həyatı təhlükədədir”-Ekoloqdan həyəcanlı açıqlama

SON XƏBƏRLƏR

“Milyonlarla insanın həyatı təhlükədədir”-Ekoloqdan həyəcanlı açıqlama

2023.07.20, 11:13

Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə “Yaşıl Dünya” Ekoloji Maarifləndirmə İctimai Birliyi tərəfindən həyata keçirilən “Urmu gölünü xilas et: ekoloji fəlakət qapıda” layihəsinin icrası davam edir.

Gunaz.tv

Layihə çərçivəsində iyulun 19-da Cebhe.info internet televiziyasında “Urmiya gölündə ekoloji fəlakət” adlı video-müsahibə yayımlanıb.

Video-müsahibədə “Yaşıl Dünya” Ekoloji Maarifləndirmə İctimai Birliyinin sədri Elman Cəfərli və ekoloq, aqrar elmlər üzrə fəlsəfə doktoru və dosent Ənvər Əliyev iştirak edib.

Verilişdə qeyd olunub ki, qlobal istiləşmə və antropogen amillər dünyada su hövzələrinin qurulmasına, su ehtiyatlarının azalmasına gətirib çıxarıb.

Qurumaqda olan göllərdən biri də Cənubi Azərbaycan ərazisində yerləşən, ərazisi 5960 kvadrat kilometr olan Urmiya gölüdür. Şərqin ən gözəl incilərindən biri olan, sahilləri Təbriz, Urmiya, Xoy, Marağa, Qoşaçay, Soyuqbulaq, Xana, Salmas, Uşnu və Sulduz kimi bölgələrini əhatə etməklə Cənubi Azərbaycan torpaqlarının beşdə birini təşkil edə zəngin mineral ehtiyatlara, o cümlədən, 5 milyard ton potas, 60 milyon ton potasium sulfat, 240 milyon ton maqnezium, 28 ton bromidə malik olan Urmiya gölü fəlakətli günlərini yaşayır.

Urmiya gölü və onun çevrəsində 2014-2016-cı il biomüxtəlifliyin son siyahıları əsasən, adalarda yerləşən çayları ilə birlikdə, 62 növ bakteriya, 20 növ fitoplankton, 24 növ məməli heyvan, 41 növ sürünən, 212 növ quş, 7 növ suda-quruda yaşayan, 5 növ molyusk və 26 növ balıq yaşayırdı.

Bu canlıların varlığı və çeşidliyi Urmiya gölünün 1967-ci ildə UNESCO tərəfindən biosfer qoruğu elan edilməsinə və Ramsar konvensiyasına salınmasına səbəb olmuşdu.

Əvvəllər göldə 32 milyon kubmetr su var idisə indi həmin rəqəm yalnız 3 milyona enib.

Urmiya gölünün 70 faizi 50 il ərzində tamamilə quruyub və şoranlığa çevrilib. Göldəki suyun səviyyəsi isə 1995-ci ildən azalmağa başlayıb.
Bura xeyli sayda çay, o cümlədən Acıçay, Tatuçay, Şəhərçay, Nazlıçay, Cığatı çayları tökülərdi. Lakin İran hökuməti gölün əsas su mənbəyi olan çayların üzərinə bəndlər çəkib. Nəticədə isə göl qurumağa başlayıb.

Hazırda Urmiya gölünün 94 faizi quruyub.

Yaşıl Dünya” Ekoloji Maarifləndirmə İctimai Birliyinin sədri, layihənin rəhbəri Elman Cəfərli layihə çərçivəsində görüləcək işlər haqqında məlumat verib. Bildirib ki, layihə çərçivəsində video-müsahibələr təşkil ediləcək, sənədli film çəkiləcək.

ekoloq, aqrar elmlər üzrə fəlsəfə doktoru və dosent Ənvər Əliyev bildirib ki, Urmiya gölünün quruması ilk olaraq ötən əsrin 90-cı illərində müşahidə olunub.
“Bizim bölgə 200 milyon il öncə-Mezozoy dövründə dəniz altından qalxmış bir hissədir.

Bu üzdən ərazidə şoran gllər çoxdur. Abşeronda təkcə 150-dən çox şoran göl var. Dünyada Balxaş, Aral gölləri kimi duz gölləri mövcuddur. Urmiya gölü də bu cür göllərdən biridir. Bu isə bölgədə kənd təsərrüfatına böyük zərbə vuracaq.

Urmiya gölü tektonik göldür, 40-50 min il bundan öncə yaranıb. Sahəsi çox böyük su toplama ərazisi var. Şoran göldür, çayların quruması, suvarma sisteminə cəlb olunması gölün qurumasına gətirib çıxardı”-deyə, o, bildirib.

Ekoloq bildirib ki, gölün qurumasının əsas səbəbi antropogen amillərdir:

“Bölgədə əhalinin artması, kənd təsərrüfatının inkişafı, suvarma sisteminin yenilənməməsi, gölü qidalandıran çaylar üzərində su anbarlarının tikilməsi urmiya gölünün qurumasının əsas səbəblərindən biridir”.

Ənvər Əliyev bildirib ki, Urmiya gölünün quruması böyük ekoloji fəlakətə yol açacaq.

“Bu gölün quruması təkcə su məsələsi, quraqlıq məsələsi deyil. Böyük bir ekosistemin məhvi deməkdir. Bu duz gölünün quruması torpaqları şoranlaşdıracaq, ot örtüyünü məhv edəcək. Göl quruyarsa yerində milyon tonlarla duz qalacaq.

Göldən qalxan duz fırtınası sağalmaq xəstəliklərə, o cümlədən dəri xərçəngi, tənəffüs sistemi xəstəliklərinin yaranmasına səbəb olacaq. Bir sözlə Güney Azərbaycanın iki bölgəsində milyonlarla insanın həyatı təhlükə altındadır”.

Ekoloq deyib ki, Urmiya gölünün quruması laqeyd yanaşma ekolji cinayət sayıla bilər.

“Bu yazı Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə “Yaşıl Dünya” Ekoloji Maarifləndirmə İctimai Birliyi tərəfindən həyata keçirilən “Urmu gölünü xilas et: ekoloji fəlakət qapıda” layihəsi çərçivəsində hazırlanmışdır və bu yazıda əks olunan fikir və mülahizələr müəllifə aiddir və Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin rəsmi mövqeyini əks etdirməyə bilər”

Ayxan