GUNAZ.TV
GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ
Ukraynanın Kupyansk şəhəri istiqamətində şiddətli döyüşlər gedir
Putinin andiçmə mərasiminin tarixi məlum olub
Şuşanın Qaybalı kəndində mina partlayıb, ANAMA əməkdaşı xəsarət alıb
Peskov: Moskva Bakı ilə İrəvan arasında təmasların davam etməsini alqışlayır
İranda daha 3 qadın ailə üzvləri tərəfindən öldürülüb
İctimai fəala ağır həbs cəzası verildi
Vətəndaşlara su ehtiyatı toplamaq tapşırılıb
Ermənistanda delimitasiyaya etiraz edən hərbçilər məsuliyyətə cəlb olunub
İran İsrail zərbələrinin vurduğu ziyanı ört-basdır etməyə çalışıb - SÜBUT
ABŞ: İran silahları təbliğ olunduğu qədər effektli deyil
Bəluclar bölgənin içməli su təminatına olan lıaqeyd münasibətə görə etiraz eyləmi keçiriblər
Xarici KİV Rusiya ilə Ukrayna arasında sülhə mane olan əsas məqamları açıqlayıb
Husilər Britanyaya məxsus neft tankerini vurdu
Traktor çağırış kubokunun 8 komandası sırasında qərarlaşıb
Onlarla vəkil məcburi hicab qaydasına etiraz etdi - Bu qanuna ziddir
Güneyli alimə görə İsveçin baş nazirinə məktub ünvanlandı
"Universitetlərimiz düşmənlik mövqeyində olan ölkələr tərəfindən hədəfə alınıb"- Britaniya
KİV: İsrail "Hizbullah"ın vacib simalarından biri məhv edilib
KİV: Zelenski Ukrayna üçün son tarix təyin edib
Reper barədə çıxarılan edam hökmünə etiraz edən jurnalistə qarşı cinayət işi açılıb
İrana qarşı birlik qurulur
Şərqi Azərbaycanda enerji qıtlığı yaşanır
Prezident İlham Əliyev: Azərbaycan ilə Ermənistan arasında gedən sülh danışıqlarını yüksək qiymətləndiririk
Azərbaycan Prezidenti: Artıq 6 min keçmiş köçkün öz dədə-baba torpağına qayıdıb
Prezident İlham Əliyev: Sülhə nail olmaq üçün çox yaxşı fürsətlər var
Prezident: Təbii qaz təchizatçısı olan Azərbaycan Avropa üçün yaşıl enerji təchizatçısı da olacaq
Terror qruplaşması Azərbaycana qarşı tədbir keçirib
Şolts enerji təchizatı sabitliyinə töhfəsinə görə Azərbaycana təşəkkür edib
İsrail Hizbullahın obyektlərinə zərbələr endirməyə davam edir
Növbəti köç karvanı Füzuli şəhərinə çatıb, mənzillərin açarları təqdim edilib
ABŞ təşkilatları Ermənistanda yeni AES-in tikintisi ilə bağlı tədqiqatlarda iştirak edir
Ukrayna daha 140 hərbçisinin meyitini geri qaytarıb
Mollalar hicaba riayət etməyənlərə qarşı dolayı müahribə elan ediblər
Kirmanda sosial media fəalları həbs edilib
Tarixi qala baxımsız qalıb
ABŞ İranın əleyhinə yeni sanksiyalar tətbiq edib
Kərəc və Saqqız şəhərlərində 4 məhkum edam edilib
Rəsmi İrəvan: Ermənistan və Azərbaycan XİN rəhbərlərinin Qazaxıstandakı görüşünün tarixi razılaşdırılır
KİV: İspaniya Ukraynaya “Patriot” raketləri göndərəcək
Məhbus aktivistlər məzuniyyət hüquqları ilə təmin olunmurlar
Təbrizli körpəyə türk adına görə sənəd verilmir
Milli fəal Cəbrayıl Pakruh məhkəməyə çağırıldı
ABŞ, Britaniya və Kanada İrana qarşı sanksiya tətbiq etdi
Mif (usturə)
Təxminən 70 min il öncədən ortaya çıxan uslu insan (Homo Sapiens) insan tarixində yeni bir başlanğıcın və insan evriminin (təkamül) yaranmasından xəbər verdi. Bioloji varlıqdan qopub, mədəniyyət və sosial topluluğa keçən insanlar, düşüncə və davranış qurallarını qapsayırdı.
Toplayıcı və ovçu insan topluluqları doğa olayları qarşısında gücsüz qaldıqları üzündən bütün məsələlərə özəlliklə doğa, evrən (kainat) və insanların necə və niyə yaranmasına yanıt vermək üçün mif düşüncə sistemini yaratmışlar.
Doğa üzrə başqa yaradıqlarla (mocudat) birgə yaşayan insan oğlu evrənin yüzlərcə oyunçularından birisi idi.
Türklərin mif baxışlarında hər şey canlı idi və hər şeyin ruhu və iyyəsi (yiyə) var idi.
Türklərin göy tanrı və qam (şaman) inanclarında, yer kürəsi evrəndə olan cismlər kimi devinfən (hərəkətli) idi. Onların anlayışlarında hansısa bir məkan, mərkəziyyət daşımırdı.
Çünki baxışları yer üzünə deyil göy üzünə doğru idi. Türk qam inanclarında ağac, su, daş, torpaq, dağ, göy, od və sairə şeylər başlanqıc və qutsal idilər və türk insanları onlarla danışıb, onlara sayqı göstərirdilər.
Əsli Kərəm və Məlik Məmməd nağıllarında dabuna tanıq (şahid) oluruq. Dədə Qorqud isə
Yerlu qara dağların yıqılmasun
kölgəlicə qaba ağacun kəsilməsun
deyərkən onlara olan sayqı və inanclardan xəbər verməkdədir.
Yaşam ağacı düşüncəsi onun başlanqıc dirilik və artım anlayışını sərgiləməkdədir. Oğuz xanın bir qadını göydən və işıqdan doğulur və o biri qadını isə su üzərində bitən ağacın içindən yaranmaqdadır.
Türklərdə olan doğa inanc və sevgisi onların əski dünya görüşlərində qabarıq şəkildə yansımaqdadır. O inancların izlərini hələdə dində, folklorda, inanclarda və incəsənətdə görə bilirik və onlar odlara, çırağa, pir ağaclarına və suya olan andlar kimi yaşamaqdadırlar.
Din
Yer kürəsinin neçə dərəcə qızması ilə artım və bolluq yaranmış və əkin üçün şərait yaranmışdır. 12 min il öncə yaranan əkin devrimi insan tarixində yeni bir səhifənin açılmasına nədən olmuşdur.
Dağlardakı köhül və mağaralardan dağ ətəyi, çay qıraqları və düzənliklərə enən insan topluluqları əkin sahələrini çoxaldıb daha da artmışlar.
Metal əldə etmək vasitəsilə yerləri dahada dərin şümlayıb əkin sahəsində artım yaradan insanlar, bir sıra heyvan növlərini əhliləşdirib, əkin sahəsində çalışdırb və maldarlığa addım atmışdır. Artıq doğa və heyvanlar insan oğlunun əlaltısı yaradıqlarına dönüşürdülər və insanlar doğada müsaxilə etməklə dahada güclənirdilər.
Əkin evriminin dəmir dönəmində (təxminən 3000) insan daha güclənib yerdə öz iradəsini sərgiləyir. Belə olan halda evrənin iki oyunçusu oyun oynayır başqaları isə sönükürlər.
İnsan və tanrı
Hərari demişkən insan tanrı ilə anlama yapır və evrənin ən üstün yaradığına çevrilir.
O dönəmdən yaranan dini inancların bir çoxunda doğa və evrən insan üçün yaranmasından və onun insan ixtiyarında olmasından söz gedir.
Montiskiyo deyir: Hər bir qural, törə və dini hökmlərin arxasında onları yaradan etnosun kültür və coğrafiyaları dayanmaqdadır. Belə olan halda türklər din dönəmində daha artıq milli zehniyyətlərini əldən verməyə doğru sürüklənmişlər.
Daha çox şüubiyyə düşüncə sistemindən yararlanan türk zehniyyəti hələdə bu çorlardan qurtarıb yaralarını sağalda bilməmişdir.
Modernitə
Us və bilim əsasında daha irəliləyən insan sənayeləşmə, şəhərləşməni yaradıb genişləndirdi və yeni dövlət biçimini yaratmaqla yeni bir dünyaya ayaq basdı. Bilim vasitəsilə dünyada daha çox rol oynayan insan artıq yeni dünyanın tək qalan oyunçusu idi.
Din dillərinin və ümmətlərinin içindən qopub dünyəvi dövlət-millətlər yaradan insan toplumları genəl iradələrini sərgiləmək üçün bir-birlərilə anlaşıb toplumsal anlaşmanı ortaya qoymuşlar. Güc dahada genəlləşirdi və demokratik sistemlər qurulurdu. Dünya özü daha hızla və geniş şəkildə dəyişirdi.
Modern dönəmdə daha güclənən batı, dünyanın bir çox yerlərini həmdə doğu dünyasını ələ keçirib torpaqlarını sömürməyə başlamışdı.
Qacar türk dönəmində baş verən modernitə axımlarının nümayəndələri bölgədə farsçılıq əsasında bir dövlət-millət biçiminin yaranmasını cızmışdılar. Türklərin yeni dünyada zəifləyib yenilmələri, Azərbaycan torpaqlarının parçalanıb bölünməsinə nədən olsa da, siyasi güclərinin itirilməsi üzündən modern dünyaya fars pəncərəsindən baxmağa məcbur qaldılar.
Yeni yaradılan bir farsçılıq biçimi, türklərin əriyib asimilə olmasına, milli mənliklərini itirməsinə və milli zehniyyətin korlanmasına nədən oldu.
Modern çağda yaranan düşüncə və ideologiyalar fars dil və kültürü vasitəsi və saldırısilə türk millətinin qafalarına yağdırıldı və beləliklə də yenidən dünyanın neçə yönlü zərbələri və çorları onları dahada öz illi varlıqlarından uzaqlaşdırmağa sarı apardı.
Sonuc
Milli zehniyyət və düşüncənin aydınlaşmasında, öncə hər bir evrənin inanc və düşüncə çorları bəlli olub tanınmalıdır və bilimsəl şəkildə gözdən keçirilib milli zehniyyətdən silinməlidir.
Sonra isə milli çıxarlar əsasında yaradılan düşüncə sistemi əski və çağdaş düşüncələrin yararlı və güclü yerlərinin tərkibindən oluşmalıdır.
Belə olduqda milli düşüncəmiz gələcəyimizə işıq saçıb, milli özgürlüyü sağlayacaqdır.
Siyamək Mirzayi
İran İsrail zərbələrinin vurduğu ziyanı ört-basdır etməyə çalışıb - SÜBUT
ABŞ: İran silahları təbliğ olunduğu qədər effektli deyil
Husilər Britanyaya məxsus neft tankerini vurdu
İrana qarşı birlik qurulur
Terror qruplaşması Azərbaycana qarşı tədbir keçirib
Tarixi qala baxımsız qalıb
Təbrizli körpəyə türk adına görə sənəd verilmir
Simonyan: Ermənistan Azərbaycandan qaz almağa hazırdır
Ermənilər Tehranda soyqırım tədbiri keçiriblər
Təbrizdə qadın azarkeşlərin stadiona girişinə qadağa qoyulub
KİV: Çin Şimali Koreyadan Rusiyaya silah daşınmasına yardım edir
HƏMAS mülki sığınacaqlardan raket atır
Qırğızıstan Ağdamda məktəb binası inşa edəcək
Prezident İlham Əliyev tanınmış güneyli alim Şapur Ənsariyə medal verdi
İsrail İranın S-300 raketlərini məhv edib!
Azərbaycanla Ermənistan arasında ilk sərhəd dirəyi quraşdırılıb
Türkiyə Prezidenti Ermənistana xəbərdarlıq edib: Fürsət qapıları həmişə açıq qalmır
Azərbaycan türkcəsindəki mətnləri "Onlayn" tərcümə edən proqram təqdim olunub
İranda məcburi hicab qaydaları növbəti dəfə sərtləşdirilir
ABŞ Dövlət Departamenti İranda insan haqları ilə bağlı illik hesabatını yaydı
Dörd azərbaycanlı fəalın dindirmə iclası keçirilib
Azərbaycan sərhədçiləri İrandan narkotik keçirilməsinin qarşısını alıb
G7 İranı hədələdi: Rusiyaya silah vermə...
Paşinyan: Ermənistan və Azərbaycan ilk dəfə problemi masa arxasında həll edib
Qəzvində sosial media fəalları həbs edilib
Prezident İlham Əliyev tanınmış güneyli alim Şapur Ənsariyə medal verdi
"Bosniyada müsəlmanlara qarşı törədilənlər soyqırımı olmayıb" İranın səfiri
Krım türklərinin Tərcüman adlı televiziyası fəaliyyətə başlayıb
İran rejimi xeyrinə casusluqda şübhəli bilinən şəxs həbs edildi
Təbrizdə Urmu gölü ilə bağlı posterlər yayıldı
2 il ərzində ölkənin yoxsul təbəqəsinin sayı 8 milyon nəfər artıb
Azərbaycan türkcəsindəki mətnləri "Onlayn" tərcümə edən proqram təqdim olunub
Azərbaycan və Özbəkistan kosmik sahədə əməkdaşlıq edəcək
"Dünyada sabitliyə ən böyük hədə İrandır"- İsaq Herzoq
ABŞ Dövlət Departamenti İranda insan haqları ilə bağlı illik hesabatını yaydı
Azərbaycanla Ermənistan arasında ilk sərhəd dirəyi quraşdırılıb
İranda məcburi hicab qaydaları növbəti dəfə sərtləşdirilir
Sulduz qətliamının ildönümü anılıb