GUNAZ.TV
GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ
Şərqi Azərbaycanda dəm qazından ölənlərin sayı açıqlandı
Səudiyyə Ərəbistanı Amerika və İran arasında vasitəçilik etməyə hazırdır
Azərbaycan və Ukrayna təhsil sahəsində əməkdaşlığı müzakirə ediblər
İsrailin PUA zərbəsi nəticəsində HAMAS-ın Lübnandakı lideri öldürülüb - YENİLƏNİB
Azad edilmiş ərazilərdə daha 173 mina, 306 PHS aşkarlanıb
Lavrov: Ukraynaya ərazi güzəştlərinin mümkünlüyündən söhbət gedə bilməz
Xoysqen Münhen Təhlükəsizlik Konfransını "kabus" adlandırdı
Bərzani açıqladı – Türkiyə üzərindən ixrac olunacaq
Azərbaycan XİN: Abxaziyadakı qondarma seçkiləri tanımırıq
KİV: Amerika Braziliya və Çin hərbçilərini Ukraynaya sülhməramlı kimi cəlb edir
Finlandiya Rusiya ilə sərhəddə səddin tikintisini başa çatdırır
İranda 9 məhkum edam edilib
Suriya və Qətər razılaşdı
Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumunun stansiyası PUA hücumuna məruz qalıb
Lavrov və Putinin köməkçisi ABŞ-la danışıqlar üçün Səudiyyə Ərəbistanına gedir
Türkiyə Dəməşq hava limanını bərpa edir
KİV: HƏMAS Qəzzanı təhvil verməyə hazırdır
İran Həsən Nəsrullahın dəfn mərasimində yüksək səviyyədə təmsil olunacaq
G7 XİN başçıları növbəti görüşünün tarixi bəlli oldu
İran XİN: İran öz nüvə proqramını müdafiə etməkdə tərəddüd etməyəcək
Suriya İŞİD-in liderlərindən birini həbs edib
İsrail Ordusunun Baş Qərargah rəisi Amerikaya gedəcək
Şərqi Azərbaycan televizyasına yeni təyinat etiraza səbəb oldu
Rubio: HƏMAS hakim qüvvə olaraq qaldıqca Qəzzada sülh mümkün deyil
Günaz TV-nin efirində yayımlanan "Düşüncə Körpüsü" veriişində İranın nüvə siyasəti müzakirə edilib
Amerika İsrailə MK-84 hava bombaları göndərib
Amerika qırıcıları Suriyada terrorçulara zərbələr endirdi
İlham Əliyev Azərbaycanla Türkiyə arasındakı sazişi təsdiqlədi
Türkcə şeir oxuyan Pezeşkiana xəbərdarlıq edilib
Rusiya PUA-larla sərhədi pozdu
Rubio: Ukrayna və Avropa danışıqlardan kənarda qalmayacaq
Taleh Kazımov: Biz geosiyasi gərginliklərə dair qeyri-müəyyənliklə üzləşirik
Suriya hökumətindən PKK-ya veto!
Ərdoğan İrana gedən yolu dəyişdi - ŞƏRH
İsveç XİN rəhbəri: Ukraynaya sülhməramlıların göndərilməsini istisna etmirik
Hakan Fidandan İrana açıq mesaj
Qaradağlı faciəsindən 33 il ötür
Ruben Vardanyanın cinayət işi üzrə məhkəmə baxışı başlayıb
Avropa rəsmisi: Danışıqlar uğursuz olsa İsrail İrana hücum edəcək
Böyük Britaniya Ukraynaya qoşun göndərməyə hazırdır
Tramp Rusiyanın NATO-ya təhlükə yaratdığına inanmır
Türkiyə, ABŞ və Avropa Ukraynadakı münaqişənin sülh yolu ilə həllini axtarır
Zelenski müharibə zamanı həlak olan hərbçilərin sayını açıqlayıb
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra formalaşmış dünya düzəni dağılıb və onun bərpası mümkün deyil. Artıq bütün böyük dövlətlərin liderləri də şərti olaraq “Yalta-Potsdam dünya nizamı” adlandırılan düzənin dağıldığını etiraf edirlər.
Dünyamızın münasibətlər sistemi isə elə formalaşıb ki, bir düzən dağılan kimi yeni nizamın formalaşması başlayır. Yeni dünya düzəni isə bir qayda olaraq böyük dövlətlərin iştirak etdiyi müharibələrdən sonra, savaşın nəticələrinə uyğun formalaşmağa başlayır.
Yeni dünya düzənin qaçınılmaz bir proses olacağı aydın olsa da, yeni nizamın necə olacağı ilə bağlı bir-birinin tam əksinə iddialar var. ABŞ prezidenti Cozef Bayden Vaşinqtonun yeni dünya düzəninə liderlik etmək iddiasında olduğunu bəyan edib. İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xameneinin iddiası isə belədir ki, yeni dünya düzənində Amerikanın artıq heç bir rolu olmayacaq. Ayətullah Əli Xameneinin bu mövqeyi heç şübhəsiz ki, sağlam təhlilə və məntiqə əsaslanmır. Ən böyük siyasi, iqtisadi və hərbi gücə malik bir dövlətin yeni dünya düzənində heç bir rolunun olmayacağı haqqında iddia sağlam ağılın məhsulu hesab edilə bilməz.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra formalaşan “Yalta-Potsdam dünya nizamı”nda Moskva iki əsas güc mərkəzindən biri idi. Hindistan Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi, general Anil Çauhan isə hesab edir ki, yeni dünya düzənində Rusiya geosiyasi əhəmiyyətini itirəcək. General Çauhan hesab edir ki, dünyanın ən böyük nüvə arsenalına malik olmasına və Pekinlə müttəfiqlik münasibətləri yaratmasına baxmayaraq Rusiyanın təsirinin azalması qaçılmazdır. Əslində isə, general Çauhanın təsvir etdiyi vəziyyətin gerçəkləşməsi prosesinin şahidi və müəyyən mənada da iştirakçısıyıq. Rusiyanın təsiri sürətlə azalır. Postsovet məkanın bütün çoğraiyasında, Şərqi Avropa, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyada Rusiyanın təsir gücü 24 fevral 2022-ci ildən öncəki vəziyyətlə müqayisədə ciddi şəkildə azalıb. Rusiya hələlik bu çoğrafiyanın ən böyük dövləti olaraq qalsa da, artıq bölgənin hakimi deyil.
Rusiyanın mövqelərinin zəifləməsi, xüsusilə Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyada təsirinin azalması İranın mövqelərinin də zəifləməsinə səbəb olmağa başlayıb.
Moskvanın itirdiyi mövqeyini Pekinin tutacağı, Rusiya, İran və Şimali Koreyanın yer aldığı “Şər oxu”na Çinin liderlik edərək yeni dünya düzənində güc mərkəzlərindən biri olacağı haqqında fikirlərin müəyyən əsası olsa da, belə bir prespektivi istisna edən çox ciddi amillər var. Çin özü də belə bir güc mərkəzi yaratmaq istəmədiyini artıq bəyan edib. Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (APEC) San-Fransiskoda keçirilən sammiti çərçivəsində ABŞ prezidenti Co Baydenlə görüşdə Çin dövlət başçısı Si Cinpin ABŞ-yə qarşı avtoritarların alyansını, yuxarıda bəhs edilən “Şər oxu”nu yaratmayacağı ilə bağlı vəd verdi. “Şər oxu” yaratmayacağı vəd ilə yanaşı Si Cinpin Çinin ABŞ-nin dostu və tərəfdaşı olmağa hazır olduğunu bəyan etməsi tamamilə yeni geosiyasi vəziyyət yaradır. Bu o deməkdir ki, İranın qurtuluş kimi gördüyü “Şər oxu”nun formalaşma ehtimalı minimuma yaxındır.
Ukraynaya qarşı müharibədə hərbi-siyasi uğursuzluqlara məruz qalan Rusiyanın isə İranın yeganə sığınacaq kimi gördüyü “Şər oxu”nu yaratmağa imkanı yoxdur. “Şər oxu” olmadan isə İran üzləşdiyi çağrış və təhlükələrə cavab vermək imkanında deyil. İmperiya və böyük dövlətləri tarix səhnəsindən silən ən ciddi amil üzləşdikləri çağrış və təhlükələrə cavab vermək imkanında olmamasıdır. Sovet İttifaqının taleyi buna ən bariz nümunədir. İrandan dəfələrlə güclü və böyük olan Sovet İttifaqı xarici hərbi müdaxilə ilə deyil, üzləşdiyi çağrış və təhlükələrə cavab vermək imkanında olmadığına görə dağıldı.
Böyük Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin bir əsr öncə irəli sürdüyü “İnsanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal” tezisi bu gün dünyanı hərəkətə gətirən əsas ideyaya çevrilib. Əsarət altında olan xalqların istiqlaliyyət uğrunda mübarizəsi iki il öncə ilə münasibətdə beynəlxalq münasibətlərdə indi daha çox dəstək qazanmağa başlayır.
“Post-Rusiya Azad Xalqlarının Forumu”nun ligitimləşərək Moskvanın əsarətində olan xalqları təmsil edən platforma kimi tanınması, Beynəlxalq Uyğur Forumunun güclənməsi millətlərin istiqlal mübarizəsinin iki il öncə ilə müqayisə edilməz dərəcədə dəstək qazandığını göstərir.
Nobel Sülh Mükafatının İranda qadın hüquqları uğrunda mübariz, əslən Güney Azərbaycandan olan Nərgiz Məhəməddiyə, Avropa İttifaqının insan hüquqları sahəsində ən yüksək mükafatı olan Andrey Saxarov adına“Düşüncə Azadlığı” Mükafatının da İranda şəriət qaydalarının qurbanı olan Məhsa Əminiyə verilməsi təsadüfi deyil. Bu iki hadisə göstərir ki, İrana yönəlik siaysətdə insanları hürriyyətə qovuşduracaq universal insan hüquqlarına daha çox önəm veriləcək.
Buna görə də müasir dövrdə “Şər oxu”nun liderliyi ilə dünya düzəni yarana bilməz. Yaransa belə, belə dünya nizamının həyati qabliyyətli ola bilməz. Dünya nizamının totalitarizm və təcavüz üzərində qurulduğu dövr keçmişdə qalıb və geri qayıda bilməz. ABŞ prezidenti Cozef Baydenin qeyd etdiyi kimi, yeni dünya nizamı milli dövlətlərin ərazi bütövlüyü, suverenliyi və universal insan hüquqları əsasında formalaşmalıdır.
“Yalta-Potsdam dünya nizamı” əsasən Avrasiyaya aid idi. Həmin düzənin dağılması isə Avrasiyadakı siyasi münasibətlər sistemini və geosiyasi konfiqurasiyanı dağıdacaq. Bu proses Avrasiyadakı bütün ölkələrə təsir edəcək proses olsa da, əsas təsiri Rusiya və İranda müşahidə ediləcək. “Yalta-Potsdam dünya nizamı”nın dağılması əslində Rusiya və İranın dağılmasını ehtiva edir.
Bütün bunlar əsas verir deyək ki, universal insan hüquqları əsasında formalaşacaq yeni dünya düzənini İranda xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququnun tanınacağı bir dünya olacaq. Çünki İran milli dövlət olmadığı kimi, insan haqq və hüquqlarını ən sərt şəkildə məhdudlaşdıran ölkədir. Universal insan hüquqlarının hakim olacağı dünyada isə İran kimi çoxmillətli ölkə totalitar rejimlə davam edə bilməz. Digər tərəfdən İran kimi totalitar rejimlər əsasən dünyadakı mövqeyini və təsir dairəsini itirdikdə dağılmağa başladığı da tarixdən məlumdur.
İsrailin HƏMAS-ın terror hücumuna qarşı başlatdığı antiteror əməliyyatı həm də İranın on illiklər ərzində on milyardlarla dollara sərf edib hazırladığı və Tehranın təsir dairəsini yaymağa xidmət edən proksi qüvvələrə yönəlib. Həmin proksi qüvvələrin məğlubiyyəti İranın Yaxın Şərqdəki təsir dairəsinin kəskin azalmasına səbəb olacaq. Çünki, bu qüvvələr teokratik rejimin bir hissəsinə çevrilib və onların uğuru Tehran rejiminin qələbəsi hesab olunur. Bu qüvvələrin məğlubiyyəti və təsir imkanlarının azaldılması İranın məğlubiyyəti olacaqdır. HƏMAS-ın strukturunun dağıdılması, Hizbullahın İsraillə müharibədən yayınmağa çalışaraq öz qınına çəkilməsi Tehranın məğlubiyyətidir. Daha geniş mənada isə bu hadisə İranın öz təsir dairəsini yaratmaq üçün uzun illər ərzində on milyardlarla dollar xərcləyib müəyyən uğurlar qazandığı siyasətin iflasıdır. Yaxın Şərqi təsir altında saxlamağa yönəlmiş bu siyasətin iflası teokratik rejimin ligitimliyini tamamilə itirməsinə səbəb olacaqdır. Bundan sonra İranda mərkəzdənqaçma prosesi tarixin dialektik inkişaf qanuna uyğun olaraq həlledici mərhələyə daxil olacaq.
Güney Azərbaycan istiqlaliyyətini qazanmadan yeni dünya düzəninin formalaşması başa çata bilməz. Yeni dünya düzəninin formalaşması prosesi yalnız Güney Azərbaycan istiqlaliyyətini qazandıqdan sonra başa çatacaq. Bu isə o deməkdir ki, Güney Azərbaycanın istiqlaliyyəti tarixin dialektik inkişaf qanunın diqtəsi olaraq tarixi zərurətə çevrilib.
Xaqani Cəfərli
Politoloq
Səudiyyə Ərəbistanı Amerika və İran arasında vasitəçilik etməyə hazırdır
Azad edilmiş ərazilərdə daha 173 mina, 306 PHS aşkarlanıb
Lavrov: Ukraynaya ərazi güzəştlərinin mümkünlüyündən söhbət gedə bilməz
Xoysqen Münhen Təhlükəsizlik Konfransını "kabus" adlandırdı
Azərbaycan XİN: Abxaziyadakı qondarma seçkiləri tanımırıq
İranda 9 məhkum edam edilib
İran Həsən Nəsrullahın dəfn mərasimində yüksək səviyyədə təmsil olunacaq
İran XİN: İran öz nüvə proqramını müdafiə etməkdə tərəddüd etməyəcək
Suriya İŞİD-in liderlərindən birini həbs edib
Şərqi Azərbaycan televizyasına yeni təyinat etiraza səbəb oldu
Günaz TV-nin efirində yayımlanan "Düşüncə Körpüsü" veriişində İranın nüvə siyasəti müzakirə edilib
Türkcə şeir oxuyan Pezeşkiana xəbərdarlıq edilib
Rubio: Ukrayna və Avropa danışıqlardan kənarda qalmayacaq
İsveç XİN rəhbəri: Ukraynaya sülhməramlıların göndərilməsini istisna etmirik
Ruben Vardanyanın cinayət işi üzrə məhkəmə baxışı başlayıb
Böyük Britaniya Ukraynaya qoşun göndərməyə hazırdır
Dehdəştdə etiraz aksiyalarında 25 nəfər həbs edilib
İrandan Lübnana uçuşlar dayandırıldı
KİV: çərşənbə axşamı Ukrayna müharibəsi ilə bağlı Amerika-Rusiya görüşü gözlənilir
İran təhdidinə qarşı birgə mübarizə aparacağıq
Xalq etirazlarından qorxan rejim Təbrizdə xəbərdarlıq bülletenləri yaymağa başlayıb
İranda enerji çatışmazlığına görə etirazlar başladı
Günaz TV-nin efirində yayımlanan "Açıq Yorum" verilişində Amerika ilə İran arasındakı gərginlikmüzakirə edilib
Sima Əlipurtelefonla SEPAH Kəşfiyyat İdarəsinə çağırılıb
Keçmiş SEPAH generalı: Biz kimyəvi və bioloji silahlar istehsal etmişik
Rusiyanın dünyadakı gücü ZƏİFLƏYİR
Günaz TV-nin efirində yayımlanan "Açıq Yorum" verilişində Tümənin dəyərdən düşməsi müzakirə edilib
İُranda həbs edilən britaniyalı cütlüyün kimliyi açıqlandı
Güneyli rəqs müəlliminin səhifəsi bağlandı
Əli Xamenei müdafiə sektorunun daha da inkişaf etdirilməsinin vacib olduğunu bildirib
Kaya Kallas: Avropa İttifaqı Ukraynanı dəstəkləməyə davam edəcək
Milli fəal Səccad Əlinejad Xoy həbsxanasına köçürülüb
Sünni din xadimi həbs edilib
İsrail XİN-i iranlılara mesaj verdi
Rusiyanın modern reaktiv yaylım atəşi sistemi məhv edildi
İranda 7 məhkum edam edildi
Şərqi Azərbaycan yenədə zülmə məruz qaldı - Əlirza Novin
Evin həbsxanası qarşısında yenidən aksiya keçirildi