GUNAZ.TV
GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ
Sosial media fəalına qarşı cinayət işi açılıb
“Təpə Nənə” ritualı keçirilib
MAQATE rəhbərini İrana gətirən səbəb bəlli oldu!
Güneyli məhbus gəncin həyatı təhlükədədir
Medvedev: Ukraynaya qoşun göndərilsə, Vaşinqton, London və Parisə nüvə zərbəsi endiriləcək
Ermənistan XİN rəhbəri Almatı görüşündən danışıb
Qubadlıda mina təmizləmə zamanı kəllə sümüyü tapılıb
Simonyan Zaxarovanın sözlərini şərh edib: Ermənistan artıq Rusiyaya cavab verib
Putinin sözçüsü Fransanın Ukraynaya qoşun göndərməsi barədə məlumatı şərh edib
Rəsmi Moskva Ukraynada Şimali Koreya istehsalı raketlərdən istifadə olunmasını şərh etməyib
Azərbaycan və Ermənistan XİN başçılarının Almatıda müzakirə edəcəkləri məsələlər açıqlanıb
Məhkəmə vəkili həbs edilib
Qrossi Teharan gəlib
İranda daha 7 məhkum edam edildi
ABŞ səfiri Şuşaya gedib
Urmu gölünün durumu ağır olaraq qalmağa davam edir
İsrail Rəfah bölgəsini evakuasiya etməyə çağırdı
Daha bir aktivist barədə ölüm qərarı çıxarıldı
Fındıqlı meşələrində "yaşıl soyqırım", minlərlə nadir ağac növü kəsilib
Zənganda anti-İsrail banneri yandırılıb
İran dəstəkli Hizbullah yenidən İsraili hədəf aldı
Güneyli müğənninin mənzilində axtarış aparılıb
Güneyli məhbus həbsxanada çəkdiyi rəsimlərin sərgiləməsindən sonra hədələnib
İsfahanın nümayəndəsi Türkiyəni təhqir etdi
Konqres: Ukrayna müharibədə məğlub olarsa, ABŞ qoşunları göndərilə bilər
Ukraynanın Belqoroda PUA hücumunda 6 nəfər ölüb, 35 nəfər yaralanıb
İran Türkiyə-İsrail münasibətlərinin pozulmasından məmnundur
Zahidanda silahlı qarşıdurma- Ölən və yaralananlar var
Xaməneinin nümayndəsi amerikalı qadınlara görə narahatdır- İntihar sayı artıb
Qəzzada ölənlərin sayı 34 654 nəfərə çatıb
Xankəndi Şəhər Prokurorluğu yaradılıb
Azərbaycanla Türkiyə arasında gəlirlərə görə ikiqat vergitutma aradan qaldırılıb
Sosioloq: Xalqla hakimiyyət arasında uçurum dərinləşir
Universitet müəllimlərinə məhdudiyyətlər tətbiq edilib
Tanınmış baş məşqçi: Azərbaycana görə azərbaycanlılar qərar verməlidir
"İranın sanksiyaları kimsəni qorxutmur" Britaniyanın müdafiə naziri
İran daha bir rekorda imza atdı- 2023-cü ildə yazıçıların ikinci ən böyük həbsxanası olub
Britaniya- İran bölgədəki qeyri-sabitliyə görə məsuliyyət daşıyır
İran ilə Rusiya ticarət hesablaşmaları üçün yeni yollar axtarırlar
Şəbüstər rayonunda güclü daşqınlar yaşanıb
Təbrizdə 3 məhbus edam edildi
Güneyli aktivist intihar edib
Xankəndidə son bir həftədə tapılan silah-sursatın həcmi açıqlanıb
GünAz TV: M.Ə.Rəsulzadənin fəaliyyətinin mühüm bir hissəsini də onun dövlətimizin Azərbaycan adlandırılması əleyhinə olan fars şovinistlərinə qarşı mübarizəsi və yazdığ məqalələrdəki əsaslı cavabları təşkil edir.1918-ci ildə ilk Cümhuriyyətimizi yaradarkən dövlətin Azərbaycan adlandırılması İranda çoxlarını narahat etmiş, qəzetlərdə yazılar çap olunmuşdu.1923-cü ildə M.Ə.Rəsulzadənin İstanbulda “Azərbaycan Cümhuriyyəti, keyfiyyəti-təşəkkülü və şimdiki vəziyyəti” kitabı nəşr ediləndə Tehrandakı “Mibəni Yovmiyyə” qəzetində Rəsulzadə və Azərbaycan adı əleyhinə məqalə çap olunmuşdu.M.Ə.Rəsulzadənin həmin qəzetdəki məqaləyə cavabında tariximiz üçün çox maraqlı məqamların olduğunu diqqətə alıb oxuculara təqdim edirəm.Bu yazı ilk olaraq İstanbulda 1923 cü ildə “Yeni Qafqasiya” jurnalında çap edilib.Həmin yazını nəşrə hazırladığım “M.Ə.Rəsulzadə, Əsərləri, 2-ci cild, mühacirət dövrü” kitabına daxil etmişəm.
Nəsiman Yaqublu,
Tarix elmləri doktoru
ZƏRURİ BİR İZAH
(İdarəyə məktub)
6 Rəbbiyül axir 1342/15 Təşrini sani 1339, yıl:1, sayı: 4, s. 12-14
Tehranda müntəşir “Mibəni Yovmiyyə” qəzeti,Ruşəni bəyin keçənlərdə İran haqqında verdiyi bir konfransdan bəhs edərkən, “Azərbaycan Cumhuriyəti”adındakı risalənin müəllifi olmaq hesabiylə bizi də təhtı müaxizəyə(sıxışdırmağa) almışdır.
“Azərbaycan Cumhuriyəti”ndən bəziiranilərin naməmnun qaldıqlarını ağızdan-ağıza eşidiyordum. Fəqət bu adəmi məmnuiyətin Ruşəni bəyin Türk Ocağı heyəti idarəsinin dəxi mucibi təəssür(bir şeyin təsiri altında olma) və infial(xəcalət çəkmə) olan heysiyyəti-şikən nitqindən daha ziyadə mucibi təəssür və əndişə olduğunu qətiyyən xatır və xəyalə gətirməmişdim.
Ruşəniyə muqabələ edən “Mibən”qəzeti Türkiyə və türklük haqqında qullandığı lisani-təhqirdə tərəf müqabilinə rəhmət oxutduracaq bir məharət göstərdikdən sonra, bir çox şikayətlərdə bulunaraq, əzcümlə diyor ki:
“...axirən maarif nəzarətinin müsaidəsi ilə Rəsulzadə tərəfindən İran əleyhinə yazılan kitablar və İran azərbaycanlılarının türk olduqlarını tərənnüm etdirmək məsələyə başqa bir əhəmiyət verməkdədir”.
Bu surətlə, münaqişəni Ruşəni bəhsindən Rəsulzadə məbhəsinə nəql etdikdən sonra “Mibən”qəzetinin mühərriri bir az da bizi qarelərinə(oxucularına) tanıtmaq zəhmətinə qatlanmışdır. Abdi aciz, “ilk dövreyi məşrutiyyət”də Tehranda bulunmuş, İran bayrağının himayəsinə sığınmış, ən böyük “İrani Nov”qəzetinin baş mühərrirliyi bənə tovdi(təslim etmə) olunaraq məmləkətin siyasətinə müdaxiləm caiz görülmüş və sonra İranı tərk ilə bir müddət İstanbulda oturduqdan sonra Qafqasyaya ovdət eylədiyimdə, ilk işim “İran ilə ziddiyət” olmuş və Bakıdakı Müsavat hökuməti zamanında bu “müqəvva” hökumətin rəyasəsindən bulunmuş, Azərbaycanın ismini İrandan çalmış, şimdi də İstanbuldakı türk əfəndilərimə xoş gəlmək üçün “Azərbaycan Cumhuriyyəti” namında bülən və bələ (qosqoca) bir kitab, bu kitabda da Azərbaycan ismini hər iki Azərbaycana təmsil edərək, ismi kibi, İran Azərbaycanının cismini çalmanın dəxi qolay bir iş olduğunu təsəvvür etmişimdir”.
Məntiq zəifini söyüş qüvvəti ilə tovzi(bölüşdürən) edən mühərririn təzyiflərinə qarşı müqabilə etməyi heç cür özümə rəva görməm. Yalnız zikri keçən vəqayiin surəti cərəyanına aid xüsusatın pək yanlış olaraq təsbitini görmədiyimdən bəzi təshilata(asanlaşdırma) lüzum hiss ediyorum.
Əvvəla, munsif iranilərin dəxi təsdiq edəcəyi vəchilə, Tehran, bənə böyük bir qəzetin mühərrirliyini həvalə etmədi. Biləks, bən ilk dəfə olaraq böyük Avropa-qare(oxucu) və yovmi(gündəlik) bir qəzeti, “İrani Nov” təsis edərək Tehranı tərk etdim.
Saniyən, qüvvəm yetdiyi qədər İran istiqlalına xidmət eylədiyim halda, məatəəssüf, İran bayrağı məni himayə edəmədi və rus səfarətinin cabiranə müdaxiləsi üzərinə, bir həftə əsnasında İranı tərk etmək zərurətində qaldım, İstanbula isə rus təzyiqindən sığınmaq üçün gəldim.
Salisən, “Azərbaycan Cumhuriyyəti”namıyla kitabımı Maarif nəzarətinin müsaidəsi ilə yazmadım. Biləks, senzura tərəfindən müsaidə edilib edilməyəcəyi üzərinə pək çox düşündüm.
Bir kaç kəlmə də əsil mövzu üzərinə söyləyəlim:
Bu məqalədən də anlaşıldığı vəchilə iranlı dostlarımızın ən çox qızdıqları şey bənim azərbaycanlıların türk olduqlarını iddia edişimdir. “İran əleyhindəki iqdamatım” da qaliba bundan ibarət olacaq. Fəqət bu iddiaya qızmaqdan dəxi bayağı bir şey təsəvvür etməm. Bir xalqın milliyyətini tədqiq edərkən qonuşduğu lisanın əhəmiyyəti varsa, bu etibarla azərilər türkdür. Azərilərin fars ikən lisanları cəbrən alınıb da, yerinə türkcə qonuşduğu iddiasının vəhi olduğu aşikardır.
“Mibən”qəzetinin də zikr etdiyi vəchlə, nə Bakı ətrafındakı “tat köyləri”, nə də Suraxanıdakı atəşgədə Təbriz ilə ətrafının türkcə qonuşduğunu inkar etməzlər. Təbrizlilər bir çox saiqlər təhtində kəndilərini iranlı bilirlər. Sözün mənayı siyasisi ilə İranidirlər də. Fəqət, heç kimsə İran türklərinin dəxi mövcud olduğunu inkar edəməz. Bir İran türklüyü vardır. Azərbaycanlılar türkcə söylüyorlar. Təbriz ilə həvalisindəki xalq ədəbiyyatı, xalq lisanı, xalq adət və əxlaqı Bakı ilə Gəncə ətrafındakından başqa deyildir. “Aşıq Kərəm” ilə “Koroğlu” dastanları, Qafqasya ilə Anadoluda olduğu kibi, İran Azərbaycanında da mütədavildir. “Dədə Qorqud”un lisanı bu gün İrəvan ilə Təbrizdə söylənən lisandan pək də fərqli deyildir.
Bütün bunlara cavab olaraq, “Çingiz”in təbrizliləri fars ikən türk yapdığını” söyləmək qədər qeyri ciddi bir cavab təsəvvür olunamaz. Hələ “kəndilərini Çingizə məsub bilənlərin təbrizlilərin intiqamından (kəndilərini türk əddetməzlərsə) qorxduqları” kibi mülahizələr məntiqi bir cavab olmaq üzərə on para etmədiyi kibi bir “şahı”ya da dəyməz.
Vaxtilə qardaş İran xalqının hürriyət və istiqlalpərvəranə mücadiləsinə əlimizdən gəldiyi qədər müavinətdə bulunduq. Sıra öz məmləkətimizə gəldi. Onun xilası üçün çalışdıq. Bildiyimiz və bacardığımız kimi mübarizə etdik. Bu mübarizədə iranlı qardaşlarımız bizə ümid etdiyimiz müavinəti göstərmədilər. Bəlkə də məzur idilər. Fəqət zülm istibdadını pək daddıqları və hələ də dadmaqda olduqları Rusiya kimi ənud(inadcıl,tərs) bir düşmənə qarşı məruz qaldığımız fəlakət üzərinə Mihənlərin yaralarımıza duz tökəcəklərini də qətiyyən ümid etməzdik.
Fəqət İran əfkari ümumiyəsi üzərindəki mövqeyinin nə olduğunu bilmədiyimiz “Mibən”qəzetinin nəşriyatı zənn etməyiz ki, mütəfəkkir İranilərin dəxi iştirak edəcəyi bir lisan olsun. Nasıl ki, Ruşəninin lisanı dəxi, “Varlıq”qəzetinin söylədiyi kibi, ciddi Türk əfkari ümumiyəsinə tərcüman olamaz.
“Azərbaycan Cumhuriyyəti” adlı əsərin müəllifi
Rəsulzadə Məhəmməd Əmin
“Yeni Qafqasiya”,jurnalı,
6 Rəbiyül axir 1342/15 Təşrini sani 1339, yıl:1, sayı: 4, s. 12-14
MAQATE rəhbərini İrana gətirən səbəb bəlli oldu!
Medvedev: Ukraynaya qoşun göndərilsə, Vaşinqton, London və Parisə nüvə zərbəsi endiriləcək
Putinin sözçüsü Fransanın Ukraynaya qoşun göndərməsi barədə məlumatı şərh edib
Qrossi Teharan gəlib
İsrail Rəfah bölgəsini evakuasiya etməyə çağırdı
Fındıqlı meşələrində "yaşıl soyqırım", minlərlə nadir ağac növü kəsilib
İran dəstəkli Hizbullah yenidən İsraili hədəf aldı
Konqres: Ukrayna müharibədə məğlub olarsa, ABŞ qoşunları göndərilə bilər
Qəzzada ölənlərin sayı 34 654 nəfərə çatıb
Tanınmış baş məşqçi: Azərbaycana görə azərbaycanlılar qərar verməlidir
İran daha bir rekorda imza atdı- 2023-cü ildə yazıçıların ikinci ən böyük həbsxanası olub
Britaniya- İran bölgədəki qeyri-sabitliyə görə məsuliyyət daşıyır
İran jurnalistlərin həbsinə görə dünyada ikinci yerdədir
Tehranda məşhur nəşriyyat bağlandı
Tehran Azərbaycana qarşı indi də afrikalılardan istifadə edir
Azərbaycan müdafiə nazirinin müavini İrana səfər edib
Azad olunan torpaqlarda 134 min hektar ərazi mina və partlamamış sursatlardan təmizlənib
14 gündə İran həbsxanalarında 63 nəfər edam edildi
Moləvi Əbdülhəmid sünnilərə qarşı ayrı-seçkiliyi qınayıb
Ermənistan İranla hərbi anlaşma imzalamaq arzusundadır
Urmu gölü yenidən quruyacaq - Ekoloq
Milli fəalların həbs qərarı qüvvədə saxlanıldı
Əl ilə toxunmuş ən böyük xalça təqdim olunub
Azərbaycanlı müəllim azadlıqda
Ermənistan İranla hərbi anlaşma imzalamaq arzusundadır
Azad edilən ərazilərdə ötən ay 332 mina, 2502 PHS aşkarlanıb
Azad edilmiş ərazilərdə daha 159 mina, 380 PHS aşkarlanıb
Tanınmış güneyli həkim-cərrah Şapur Ənsəri Cəbrayıl və Şuşaya səfər edib
“İcbari hicab qadınların kəramətini və azadlığını pozur”- iranlı islamşünas
Tərbiz şəhəri “Həsən Padşah” tarixi kompleksi baxımsız qalıb
İsrail kiber hücumlara qarşı elektron qübbə yaradır
Urmu gölü barədə son məlumat açıqlandı
Marağada 400 illik tarixi abidə məhv olur
İranda son 80 ilin rekord inflyasiyası qeydə alındı
Prezident: Biz imkan verə bilmərik ki, XXI əsrdə Avropanın bəzi ölkələri digər xalqlara müstəmləkə kimi yanaşsın
Azərbaycanın qadın şahmatçısı Avropa çempionu olub
"Bələdiyyə əcnəbilərlə müqavilə bağlaya bilər, lakin gizli yox"- deputat
Aktivistin müvəqqəti azad olunmasına icazə verilmir