İranın maliyyə islahatı başqatması

SON XƏBƏRLƏR

İranın maliyyə islahatı başqatması

2021.10.20, 07:36

Gunaz.tv

GünAz TV: Milli valyutanın (döviz, ərz, pul) denominasiyası (təbəqəbəndi, adqoyma) , adının dəyişdirilməsi və s. suallarla bağlı İran Mərkəzi Bankının apardığı İnternet sorğusu davam etməkdədir.

İran informasiya vasitələrinin məlumatına əsasən, ötən günədək bu aksiyaya (aksiyon, əməl) bir milyon 88 min nəfər qatılıb. Sorğuda isə 44 min 133 nəfər iştirak edib.

Keçirilən sorğuya qatılanların 81 faizi kişilərdir. İştirakçıların 65 faizi elktron kartlardan istifadəyə üstünlük verdiklərini, 29 faizi isə kağız və xırda pulları xoşladıqların bildirib. Kampaniyadakıların 80 faizi puldan sıfırların, o cümlədən onların 52 faizi dördünün, 24 faizi isə 3-ünün yığışdırılmasına razılıq verib.

İştirakçıların 44 faizi İran pulunun «parsi», elə o sayda da insan «tümən» adlanmasını istəyib. Sorğudakıların 37 faizi valyutanın «darika» adlanmasını, 21 faizi isə elə rial olaraq qalmasını tərəfdarı olduğunu bildirib.

Qeyd edək ki, İranın Nazirlər Kabineti sonuncu toplantısında puldan 4 sıfırın atılması barədə qərar vermişdi.

İran Mərkəzi Bankının sədri Mahmud Bəhməni demişdi ki, puldan sıfırların atılması təklifi nazirlər kabineti tərəfindən verilib: «Yeni rial ABŞ (Amerika Birləşmiş Ştatları) dollarına ekvivalent (müadil) olacaq». Bununla belə o, referendumdan sonra İslam Respublikasının (Cümhuriyyətinin) ticarət əlaqələri zamanı mübadilədə dolların İran puluna dəyişdirilməsi ilə bağlı açıqlama verməyib.

Xatırladaq ki, 1979-cu il inqilabından sonra bir dollar 70 riala bərabər dəyişdirilirdi. Ancaq son zamanlar İslam Respublikasının milli valyutası kəskin şəkildə ucuzlaşıb.Son məlumatlara görə, bir dollar 11 min rialdır.Rəsmi məlumatlara əsasən, bu ilin martında ölkədə infiliyasiyanın (təvərrum) səviyyəsi 13 faiz təşkil edib.

Məlumatlarda bildirilib ki, yeni pul vahidinin dövriyyəyə buraxılması üçün ən azı 3 il vaxt tələb olunur.

Referendumdan sonra üç ay ərzində ölkə parlamentinə denominasiya haqqında qanun layihəsi təqdim edilcək. M.Bəhməninin sözlərinə görə, məclis üzvləri ilə məsələyə dair müşavirə keçiriləcək: «Biz məclis tərəfindən ğam dəstək alsaq, o zaman valyutamızdan 4 sıfırın yığışdırılması ilə bağlı ciddi addım atacağıq. Biz ilk dəfədir ki, belə bir addım atırıq. Ona görə də bununla bağlı probelmin yaranmamasının istəyirik».

Mərkəzin bankın keçirdiyi intrernet sorğusunda İran vətəndaşı olmayanlar da iştirak edə bilir. Bu baxımdan «referendum» adı altında gerçəkləşdirilən bu kampaniya daha çox «baş qatma» tədbirinə oxşayır.Hakimiyyəti insanların başını bu sayaq evdə, qapalı keçirilən tədbirlərinə qatır.

Buradan o qənaətə də gəlmək olar ki, hakimiyyət bu sorğunu ümumxalq səsverməsi, referendum kimi keçirməkdən çəkinib. Çünki bu zaman çeşidli aksiyalar, toplantılar keçirilməli, denominasiyanı gerçəkləşdirən dövlət qurumu bu islahatın önəmini bildirməli idi. Ancaq İnternet sorğusunda bu problemlər meydana çıxmır, eləcə də ictimai nəzarət yox səviyyəsindədir. Halbuki İran cəmiyyəti üçün indiki ağır siyasi, iqtisadi və sosial şəraitdə bu islahatın önəmi az deyil. Odur ki, maliyyə sahəsində keçirilən islahatın önəminin ölkə vətəndaşlarına izah olunması İnternet sorğusundan daha vacib sayıla bilir. Tehran isə asan və araqarışdırıcı yolu seçib. Bu kampaniyaya pulu adını qatmaqla həm keçirdiyi sorğunu cəlbedici edib,həm də bu islahatın doğura biləcəyi problemlərə cavab verməkdən özünü yayındıra bilib.

Beləliklə, hakimiyyətin maliyyə islahatını «islahat şousu» da adlandırmaq olar. Azından daha 3 ay vaxt udacaqlar…

Sədrəddin Soltan