Bu gün Azərbaycanın işğalından 91 il keçir

SON XƏBƏRLƏR

Bu gün Azərbaycanın işğalından 91 il keçir

2021.10.20, 07:36

Gunaz.tv

GünAz TV: Bu gün aprelin 27-sidir. 91 il əvvəl məhz bu gün müstəqil Azərbaycan dövləti bolşevik-rus ordusu tərəfindən işğal olunub.

23 ay fəaliyyət göstərmiş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti rus işğalı nəticəsində devrilib, müstəqil dövlətin bütün atributları (rəmzləri) ləğv olunub və Azərbaycan ərazisi sovet (Şurəvi) imperiyasına birləşdirilib. Aprelin 28-də rəsmiləşən işğal Azərbaycanın ilhaqı idi. Aprelin 28-i sovet imperiyası mövcud olduğu 71 il ərzində rəsmi bayram olub. Yalnız 1991-ci ildə Azərbaycan təkrar müstəqillik qazandıqdan sonra 28 aprel həqiqəti xalqa açıqlandı və tarixdə öz həqiqi yerini aldı.

Azərbaycan Cümhuriyyəti dövrünün tədqiqatçısı Nəsiman Yaqublu rus işğalının 1920-ci il aprelin 26-dan 27-nə keçən gecə baş verdiyini deyir: “Həmin gecə 11-ci Qırmızı Ordunun döyüşçüləri Azərbaycan sərhədlərini keçərək ölkə ərazisini işğal ediblər. Bir məqamı xüsusi qeyd etmək istəyirəm ki, Azərbaycan hökuməti, başda Məhəmməd Əmin Rəsulzadə olmaqla, işğala qarşı çıxıb. Parlamentinin, aprelin 27-də keçirilən son iclasında bolşeviklərin verdiyi ultimatumu müzakirə edərkən Rəsulzadə və digərləri işğalın əleyhinə çıxış ediblər. Hələ 1920-ci ilin yanvarında SSRİ (Şurəvi) xarici işlər komissarı Çiçerinin adından Azərbaycan hökumətinə nota daxil olmuşdu. Bu notaların məzmunundan da görünür ki, rus bolşevikləri Azərbaycanın müstəqilliyini qəbul eləmək istəmir. Təəssüflər olsun ki, bir qədər sonra ermənilərin də köməyi ilə ruslar öz məqsədlərinə çatdılar. 1920-ci ilin mart ayında ermənilər Qarabağda qiyam qaldıraraq yerli əhaliyə hücumlar həyata keçirdilər. Hökumət ordunu Qarabağa, soyqırıma məruz qalan vətəndaşlarını qorumağa göndərdi. Ona görə də Bakı faktiki olaraq müdafiəsiz qalmışdı. 1920-ci il aprelin 26-dan 27-nə keçən gecə Xaçmaz-Yalama istiqamətində 11-ci ordu hissələri Bakıya daxil oldular”.

Qeyd edək ki, sovet tarixçiliyində bolşeviklərin Bakını müqavimətsiz ələ keçirməsi ilə bağlı iddiaları da saxtadır. N.Yaqublu Bakıya hücum edən rus qoşunlarının Milli Ordunun müqaviməti ilə qarşılaşması ilə bağlı danılmaz tarixi sənəd-videogörüntü əldə edib: “Bu yaxınlarda Rusiya arxivlərində çalışarkən 1920-ci ilə aid yeni sənədlərlə rastlaşdım. Bunlardan biri həmin dövrdə çəkilmiş təxminən bir dəqiqəlik videolentdir. Həmin videolentdə göstərilir ki, 11-ci ordu Bakıya daxil olarkən Azərbaycan ordusu hissələri onlara müqavimət göstərib. Döyüş səhnəsini əks etdirən videolenti mən Bakıya gətirmişəm. Yəqin ki, yaxın günlərdə onu nümayiş etdirəcəyəm”.

Tarixçi alimin fikrincə, Azərbaycan Cümhuriyyəti işğala qarşı dayansa da dövrün şərtləri respublikanın süqutuna gətirib çıxarır: “Biz xalq olaraq 11-ci orduya təslim olmamışıq, bütün imkanlarla işğalçı bolşeviklərlə mübarizə aparmışıq. Sadəcə olaraq, o zaman Azərbaycanı işğal edən qüvvə həm say etibarı ilə çox idi, həm də o zaman ki, beynəlxalq şərait dövlətimizi qoruyub saxlamağa imkan vermədi”. Tədqiqatçı-alim o zaman Türkiyənin Azərbaycanı müdafiə edə bilməməsini də əlavə etdi. N.Yaqublu dedi ki, M.Rəsulzadənin məqalələrində aprelin 27-si işğal günü kimi göstərilir: “Bizdə bir çox hallarda işğal günü kimi aprelin 28-i göstərilməsi yanlışdır”.

Ancaq rus işğalı 27 apreldən çox sonralara qədər davam edib. Daha doğrusu, ruslar uzun zaman Azərbaycan ordusunun müqaviməti ilə qarşılaşıblar: “Mirzəbala Məmmədzadə yazırdı ki, işğaldan sonra Azərbaycanda 150-yə yaxın üsyan baş verib. Yəni 150 dəfə Azərbaycan xalqı bolşeviklərə qarşı etirazını bildirdi. Ən böyük üsyan isə 1920-ci il mayın 26-dan iyunun 4-dək Gəncədə baş verdi. Həmin üsyan zamanı Azərbaycan ordusunun döyüşçüləri və Gəncənin qəhrəman sakinləri 8 min rus əsgərini öldürüblər. Sonradan Gəncəyə əlavə, diviziyalar göndərildi və bu ordular Gəncəni yerlə yeksan etdilər. On min nəfərə yaxın Gəncə sakinini qətlə yetirdilər. Sonradan Zaqatala, Şəki, Naxçıvan və digər bölgələrdə də üsyanlar baş verdi. Bu, bir daha sübut edir ki, Azərbaycan xalqı işğal rejimi ilə barışmayıb”.

N.Yaqublunun sözlərinə görə, bolşevik işğalı nəticəsində Azərbaycanda yaradılmış dövlət təsisatları məhv edildi. Üçrəngli bayraq endirildi, ondan sonra ordu ləğv edildi. Bolşeviklər özləri imzaladıqları razılaşmaya əməl etmədilər: “Bolşeviklər Azərbaycanı işğal edəndə parlamentdə qəbul edilmiş 6 maddəlik sənədə əsasən bir çox atributlar qalmalı idi. Məsələn, sənədə görə siyasi partiyalara toxunulmamalı idi, ancaq işğaldan sonra partiyalar qapadıldı. Müsavat Partiyasının fəaliyyətini qadağan etdilər, üzvlərini repressiyalara məruz qaldılar. Eyni zamanda sənəddə Azərbaycan Cümhuriyyətinin siyasi xadimlərinə toxunulmaması şərti vardı. Ancaq buna məhəl qoyulmadı, Gəncənin qubernatoru (fərmandarı) Rəfibəyov güllələndi, Nəsib bəy Yusifbəylini, Fətəlixan Xoyskini müəmmalı şəkildə öldürdülər. Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni həbs etdilər, Stalin gəlməsəydi güllələməyə hazırlaşırdılar. Bununla bağlı qərar vardı. Nəriman Nərimanov aldadıldı. Daha sonra Moskvada zəhərləyib aradan götürdülər. Yəni, Azərbaycanda əsası qoyulmuş müstəqil dövlətin bütün atributlarına son qoyuldu”. Yeni müsavat